پایش و بررسی محدوده های هشدار فرسایش بادی در شمال غرب استان گلستان (مطالعه موردی: شهرستان های آق قلا و گمیشان)

فرسایش بادی، طوفان های گرد و غبار و مدیریت آن همواره یکی از مباحث مهم مناطق خشک و نیمه خشک بوده و چالشی جدی در برابر اهداف توسعه پایدار محسوب می شود. در استان گلستان به دلیل وجود دشت های وسیع بیابانی در نواحی شمالی آن وقوع پدیده فرسایش بادی در سال های اخیر فراوانی بیش تری پیدا کرده است. لذا، با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر با هدف پایش و بررسی محدوده های هشدار فرسایش بادی در شمال غرب استان گلستان با استفاده از مدل WEHI انجام شد. هم چنین، از مدل زنجیره مارکوف برای بررسی تغییرات کلاس فرسایش در بازه زمانی ۲۰۲۱-۲۰۰۲  استفاده شد. پس از محاسبه شدت فرسایش بادی، با در نظر گرفتن حد آستانه برای این مدل مساحت مناطق تحت هشدار در طول دوره آماری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از مدل سازی نشان داد که شدت فرسایش بادی در واحدهای کاری رسوبات آبرفتی اترک ، اراضی شورزار، تپه ماسه ای طولی ، تپه بارخانی، اراضی بایر و حاشیه تالاب در کلاس شدید قرار دارد. هم چنین، نتایج حاصل از پایش فرسایش بادی نشان داد که کلاس فرسایش بادی زیاد و از ۸۸/۵۹۹۴۰ هکتار به ۳/۷۱۶۹۸ هکتار رسیده که نشان دهنده افزایش چهار درصدی در دوره آماری مورد مطالعه است. شدت فرسایش بادی در مناطق اطراف کویر سنگرتپه و نواحی مرکزی به کلاس فرسایش بادی شدید و در نواحی غربی و شرقی منطقه به کلاس فرسایش بادی کم تغییر کرده است. نهایتا، پایش مناطق تحت هشدار نشان دهنده افزایش ۴۱ هزار هکتاری این مناطق در نواحی غربی، شمال غربی و مرکزی منطقه مورد مطالعه در ۲۰ سال گذشته است. بر اساس نتایج این پژوهش و با توجه به تشدید فراوانی وقوع گرد و غبار در سال های اخیر و پیامدهای جبران ناپذیر آن، اجرای برنامه جامع مقابله با پدیده گرد و غبار در استان گلستان ضروری و فوری است. بر اساس نتایج به دست آمده در این پژوهش، اقدامات اصلاحی و بیولوژیکی شامل کشت و توسعه پوشش گیاهی مقاوم به شوری آب و خاک، راهبرد افزایش گیاهان مقاوم به شوری و خشکی در مراتع ضعیف، انجام عملیات کشاورزی حفاظتی به ویژه حفظ باقی مانده های زراعی پس از برداشت و احداث شبکه بادشکن در حاشیه اراضی زراعی پیشنهاد می شود.

کلیدواژه ها:

استان گلستان ، پایش ، فرسایش بادی ، مدل سازی ، هشدار