بررسی تحلیلی مرحله ادراک حسی در پدیدارشناسی روح هگل و لوازم شکست آن برای تاریخ فلسفه

ادرک حسی دومین مرحله از مراحل سیر آگاهی در پدیدارشناسی روح هگل است که بر محور کلیت و ضرورت منطقی قوام یافته و بنابراین، در بستر آن برای نخستین بار در این سیر، امکان ظهور شیء به مثابه «ذات» فراهم می گردد. اما تعارض وحدت شیء و کثرت ویژگی های آن، معضلی بنیادین است که اندیشمندان در دوره اول تاریخ فلسفه (یا همان سنت فکری ارسطویی،) با وضع تمایز میان امر ذاتی و غیرذاتی و انتساب امر دوم به ویژگی های متکثر شیء، درصدد حل آن برآمده اند. در عین حال، با به چالش کشیده شدن این راه حل واقع گرایی خام در پی برجسته شدن نقش فاعل شناسا در فرآیند شناخت در فلسفه متجدد، بازاندیشی این معضل، برای معرفت شناسان متجدد ضرورت یافت. اما حاصل این بازاندیشی، تبدیل تعارض مورد بحث به جدالی لاینحل میان دو نحله عقل گرایی و تجربه گرایی در مورد انتساب وجه ذاتی (وحدت) به شیء و وجه غیرذاتی (کثرت) به فاعل شناسا در نحله اول و برعکس آن در نحله دوم، بود؛ جدالی که انقلاب کوپرنیکی کانت با بی اعتبار ساختن تمایز سنتی ذاتی و غیرذاتی، و باز تعریف مفهوم ذات ذیل شرایط استعلایی فاعل شناسا (سوژه) برای شناخت، بنا داشت مهر ختامی همیشگی بر آن باشد، هرچند راه حل وی نیز بار دگر، با پدیدارشناسی هگل به چالش کشیده شد.

کلیدواژه ها:

یقین حسی ، ادراک حسی ، شیء ، ذات ، هگل