مروری بر چالش های اجتماعی در اجرای طرح های مدیریت منابع آب

مدیریت مسائل آب ایران در طول تاریخ همواره درگزار «دستور و کنترل» بوده است. آنچه مشخص است این رویکرد با عملکردهای متفاوت نتوانسته پایداری اجتماعی و زیست محیطی را در پیکره های آبی کشور ایجاد کند. نشانه این ناپایداری ها وقوع و تشدید تضادهای سیاسی-اجتماعی-اقتصادی بر سر منابع آب است. هدف این پژوهش بررسی مشکلات مشارکت بهره برداران در مدیریت و بهره برداری از منابع آب با توجه کمبود منابع آب و مخاطرات ناشی از تغییر اقلیم، اختلافات و منازعات محلی و منطقه ای می باشد. در راستای تلاش های جهانی برای گذر و فائق آمدن بر مسائل حکم رانی عامرانه (دستوری-کنترلی), اعتباربخشی به حضور نهادهای اجتماعی در تصمیم گیری ها در سطوح حکمرانی مختلف یکی از چالش های اساسی محسوب می گردد. این مقاله با استفاده از اسناد ملی و مطالعات بین المللی چالش های ارتقا مشارکت ذینفعان در مدیریت آب را بررسی و مورد تحلیل قرار داده است. نتایج بررسی ها نشان می دهد طرح های مدیریت منابع آب، اگرچه در کوتاه مدت موجب کاهش مشکلات کم آبی در حوضه مقصد خواهد شد، اما در بلندمدت باعث تضعیف شرایط محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی در یکی از دو حوضه می شود. این مسئله خصوصا در کشورهای خشک و نیمه خشک که طرح های انتقال آب با هدف تامین آب شرب، کشاورزی و صنعت صورت میگیرد مشهودتر خواهد بود. فقدان اطلاع رسانی مناسب، عدم توجه به نظرات ذینفعان و تعامل ضعیف برنامه ریزان و جوامع محلی از موانع شکل گیری مشارکت بهره برداران است. از طرف دیگر فقدان الزامات قانونی و ساختاری، عوامل فرهنگی و آموزش های ترویجی ناکافی، عدم توجه به معیشت جایگزین در جوامل روستایی از عوامل تاثیرگذار در میزان مشارکت بهره برداران می باشد.

کلیدواژه ها:

مشارکت ذینفعان ، مدیریت منابع آب ، چالش اجتماعی ، تغییر اقلیم