ارزیابی و پایش پایداری اکولوژیکی بوم نظام های زراعی تولید روغن در سیستان با استفاده از تکنیک های تحلیل امرژی و اقتصادی

به منظور ارزیابی سلامت اکولوژیکی و بهره وری استفاده از نهاده ها در تولید گیاهان روغنی سیستان تولید سه محصول روغنی با اهمیت منطقه شامل کلزا (Brassica napus L.)، گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) و کنجد (Sesamum indicum L.) با استفاده از تکنیک های تحلیل امرژی و اقتصادی مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات این پژوهش توسط پرسش‎نامه و مصاحبه چهره به چهره با مالکین نظام های خرده مالکی برای تعیین میزان مصرف نهاده ها و میزان عملکرد آن ها گرد‎آوری شد. امرژی کل حمایت کننده نظام های تولید کلزا، گلرنگ و کنجد سیستان به ترتیب ۱۰۱۶×۲۸/۷، ۱۰۱۶ ×۷۵/۴ و ۱۰۱۶×۵۵/۳ ام ژول خورشیدی در هکتار در سال به دست آمد. بالاترین سهم از ورودی امرژی کل در هر سه نظام مورد مطالعه به ورودی های تجدیدناپذیر محیطی مربوط بود که سهم آن برای نظام های تولید کلزا ۴۲/۸۳ درصد، گلرنگ ۱۱/۸۰ درصد و کنجد ۴۱/۸۴ درصد به دست آمد. مقادیر شاخص های امرژی، پایداری زیست محیطی (ESI و ESI*)، درصد تجدیدپذیری (%R)، بار زیست محیطی (ELR وELR* ) و نسبت سرمایه گذاری اصلاح شده (EIR*) در نظام گلرنگ حاکی از پایداری بیش تر این نظام می باشد. دلیل اصلی سلامت کم تر نظام های کلزا و کنجد براساس شاخص های امرژی، سهم زیاد امرژی ورودی مربوط به تلفات ماده آلی و فرسایش خاک که در دسته منابع تجدیدناپذیر محیطی قرار دارند، بود. تحلیل اقتصادی نشان دهنده نسبت سود به هزینه و سود خالص بالاتر نظام تولید کنجد نسبت به دو نظام گلرنگ و کلزا بود. نتایج این مطالعه نشان داد که توجه به راهکارهای عملی در مدیریت جامع بوم نظام تولیدی به ویژه حفاظت از مواد آلی خاک و جلوگیری از فرسایش، می تواند در سلامت اکولوژیکی آن ها تاثیر چشم گیری داشته باشد.

کلیدواژه ها:

بار محیط زیستی ، تحلیل اقتصادی ، تحلیل سودآوری ، کلزا ، منابع تجدیدپذیر ، ورودی های محیط زیستی