تحلیل شواهد قرآنی حذف در کتاب سیبویه و تاثیر آن بر مفسران (مطالعه موردی: زجاج، زمخشری، طبرسی و فخر رازی)

سیبویه برای استحکام بخشی تحلیل­ها و وضع اصول نحوی از شواهد قرآنی بسیاری یاری گرفته است، ازاین رو پیداست که کتاب او اثری گران سنگ و مرجعی مهم در حوزه گرامر یا قواعد نحوی و شواهد قرآنی برشمرده می­شود. منابع تفسیری اصیل و موثق، به درک و تفسیر آیات قرآن کمک می­کند که در صورت بی توجهی به این نکته مفسر در ورطه تفسیر به رای یا برداشت­های ناروا خواهد افتاد. در میان منابع مختلف تفسیر، منابع نحوی اهمیت بسزایی در فهم درست آیات الهی دارد، این امر می­تواند از ضرورت­های این پژوهش باشد. این جستار با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، به مطالعه تحلیل شواهد قرآنی در باب (حذف) در الکتاب و بیان تاثیر یافته­های نحوی سیبویه بر روی مفسرانی چون زجاج، زمخشری، طبرسی و فخرالدین رازی می­پردازد. اشاره به میزان پذیرش یافته­های نحوی سیبویه از شواهد قرآنی از جانب مفسران ازجمله اهداف این پژوهش است. بررسی های انجام شده، نشان می­دهد، تحلیل­های این دانشمند نحوی در بیشتر موارد از جانب مفسران مورد تایید واقع شده است و تاثیرپذیری مفسران از این عالم نحوی بیشتر به صورت غیرمستقیم است که در اکثر موارد به واسطه زجاج، زمخشری، یا با نقل قول از خلیل و یا انتساب تحلیل به مکتب اهل بصره، دیدگاه سیبویه موردپذیرش قرارگرفته است و در برخی موارد تحلیل­های او با نقد تند به خصوص از جانب فخر رازی و یا با نقد ملایم مواجه شده است. نکته دیگری که در تحلیل­های سیبویه قابل ذکر است، توجه او به قواعد نحوی و عناصر زبانی کلام اعم از لفظی و معنایی، در بررسی شواهد قرآنی است. از دیگر نتایج این مقاله اشاره به رویکرد عقل­گرایی در برخی از تحلیل­های سیبویه و چهار مفسر است که در بیشتر موارد به صورت پرسش و پاسخ می­باشد.

کلیدواژه ها:

حذف ، شواهد قرآنی ، سیبویه ، زجاج ، زمخشری ، طبرسی ، فخرالدین رازی