بررسی و تطبیق مولفه های پدیدارشناسی و عرفانی در منظومه ی گنجینه ی اسرار عمان سامانی

مکتب فلسفی پدیدارشناسی هوسرل مولفه هایی دارد که میان آن ها و مولفه هایی که در عرفان هست، شباهت هایی وجود دارد. تا زمانی که به مولفه ها در جایگاه نظریه نگریسته شود، قضاوت به تشابه و تفاوت آن ها چندان منطقی به نظر نمی رسد. هدف این پژوهش بررسی و تطبیق این مولفه ها در منظومه ی عرفانی- عاشورایی گنجینه ی اسرار عمان سامانی است. در راستای این هدف ابتدا با مطالعه ی متون مربوط به حوزه ی پدیدارشناسی پنج مولفه که سنخیت بیشتری با مفاهیم عرفانی داشتند، استخراج و سپس مولفه های عرفانی مشابه معرفی شده اند. پس از مطالعه ی دقیق گنجینه ی اسرار عمان سامانی شواهدی که بیانگر مولفه های عرفانی موردنظر بوده است، جمع آوری، مقایسه و بررسی شده است. این مقاله مدعی است که اگرچه اساس و خاستگاه نظریات پدیدارشناسانه و عرفان متفاوت است؛ اما هر دو درراستای دستیابی آگاهی راستین مسیرهای مشابهی را طی کرده اند. مولفه های انسان کامل و تاویل و شهود در عرفان، خاستگاهی الهی دارند؛ درحالی که مفهوم «من» در فلسفه ی هوسرل بیانگر تکامل دیدگاه انسان گرایانه در فلسفه ی غرب است. ریشه ی اصطلاح «تاویل فلسفی» را می توان در فلسفه ی انتقادی کانت (kant) تکامل آن را در سنت ها و نظریه های فلسفی مختلف جست وجو کرد. منشا شهود فلسفی نیز عقل و استدلال بشری است. تجرید به معنای عرفانی آن ریشه در باورهای الهی دارد و خاستگاه اپوخه۱ به نظریات شکاکان یونانی می رسد. ماهیت فلسفه و عرفان با هرگونه تقلید سازگار نیست. از فیلسوفان متقدم غربی افلاطون و ارسطو و در فلسفه ی شرق ابن سینا وشیخ اشراق در باب علم حضوری تامل داشته اند. درنهایت نمی توان از نظریه ی شباهت میان مولفه ها، آن هم تنها در بخشی جزئی از مفاهیم گسترده ی عرفانی، فراتر رفت. 

کلیدواژه ها:

ادبیات عاشورایی ، پدیدارشناسی ، عرفان ، عمان سامانی