گفتمان «شعوبی گرایی» در روایت شاهنامه فردوسی (براساس تحلیل گفتمانی ارنستو لاکلائو و شنتال موفه)

گفتمان شعوبیه واکنشی دربرابر سروری حاکمیت غیرایرانی بر جان و ناموس ایرانیان بود که از حدود قرن اول تا قرن های ششم و هفتم هجری قمری ادامه یافت. این مقاله روایت شعوبی را براساس الگوی تحلیل گفتمانی لاکلائو و موفه در روایت شاهنامه تحلیل می­کند. چگونگی و چرایی مبارزات ایرانیان در بستر خیزش شعوبی به ویژه در روزگار فردوسی روشن می­ شود. با منازعه های گفتمان شعوبی و حاکمیت غیرایرانی، گفتمان شعوبی در روایت فردوسی با دال­های دادگری، اختیار، خردورزی و میهن­دوستی در پیرامون هسته ی معنایی «احیای حاکمیت ایرانی» بازتعریف و مفصل­بندی می­شود. سلطه ی سیاسی و نظام عقیدتی غزنوی، خلافت بغداد را به عنوان «غیرهای گفتمانی» معرفی می­کند و با برجسته ­کردن مفاهیم هویتی و حاشیه­رانی سخت­گیری های عقیدتی و اقتصادی، با گفتمان رقیب به ضدیت می­پردازد. گفتمان شعوبی برای تحقق «رهایی» از سلطه ی عقیدتی­ دستگاه خلافت بغداد و حاکمیت سیاسی غیرایرانی، نظریه ی­ حاکمیت ایرانی «آرمان­شاه» را بازتولید می­کند. عاملیت سیاسی مبارزه با بیگانگان و حاکمیت غیر با سوژه ی آزاده ی­ «جهان پهلوان» (رستم) محقق می­شود که برای تحقق این آرمان و آرزوی گفتمانی، با دشمنان و بیگانگان مبارزه می­کند و هیچ گاه اسارت و خفت را در برابر غیرهای گفتمانی نمی­پذیرد. 

کلیدواژه ها:

ارنستو لاکلائو ، شاهنامه ی فردوسی ، شعوبیه ، شنتال موفه ، گفتمان