ارزیابی پایداری خاک و فرسایش مجاز در راستای مدیریت پایدار محیط ساحلی

فرسایش خاک به عنوان یک معضل مهم برای بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک از جمله کشور ایران مطرح است. در همین راستا هدف پژوهش حاضر معرفی مهم ترین عوامل طبیعی و انسانی تخریب منابع خاک، استراتژی های حفاظت از خاک و هم چنین بررسی مطالعات انجام گرفته در زمینه مقدار فرسایش مجاز در مناطق مختلف به منظور مدیریت بهینه منابع خاک کشور است. بر این اساس روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و بر اساس ارزیابی پژوهش های مختلف و منابع موجود در این زمینه است. بر اساس نتایج اندازه گیری مقادیر فرسایش مجاز خاک بر مبنای روش های صحرایی، مدل های تجربی و یکپارچه انجام شد. در یک رویکرد دیگر هم، کارکردهای مختلف تعیین شده و در هر دسته، فاکتورهای تاثیرگذار شناسایی شده و بر اساس روش پایه حاصل خیزی، نرخ فرسایش طبیعی و استاندارد مناسب، میزان فرسایش مجاز خاک تعیین شد. علاوه بر این در تعدادی از مطالعات از شاخص وضعیت خاک، و شاخص کیفیت خاک برای ارزیابی پایداری منابع خاک استفاده شده است. علاوه بر این، سطوح بحرانی (غیرقابل برگشت) پیشنهادی خاک از نظر توان تولید اقتصادی و اکولوژیکی بر اساس خصوصیات فیزیکی، مکانیکی، آب قابل دسترس، حرکت آب در خاک، خصوصیات شیمیایی خاک و کربن بیومس خاک در منابع مختلف ارائه شده است. میزان خسارت سالانه فرسایش در کشور به سبب از دست رفتن مواد مغذی خاک رقمی بالغ بر ۲/۷ میلیارد دلار برآورد شده است. سالیانه ۲ میلیارد مترمکعب فرسایش خاک در کشور رخ می دهد که معادل ۶/۷ درصد فرسایش کل خاک در جهان است. در مجموع، فرسایش و پیامدهای ناشی از آن مانعی اساسی در برابر مدیریت پایدار حوزه های آبخیز و منابع خاک کشور محسوب می شود. بنابراین باید مناطق بحرانی از نظر پتانسیل فرسایش خاک، شناسایی و اولویت بندی شوند و سپس اجرای برنامه های صحیح مدیریتی به ترتیب اولویت در کاهش و مهار فرسایش خاک مدنظر قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

حفاظت خاک ، فرسایش قابل قبول ، کارکردهای خاک ، مدیریت ساحل ، هدررفت خاک