رتبه بندی نواحی شهری از حیث برخورداری از شاخص های کمی – کیفی مسکن (مورد مطالعه: نواحی ۲۲گانه شهر اراک)

هدف: مطالعه حاضر با هدف رتبه ­بندی نواحی ۲۲گانه شهر اراک از حیث برخورداری از شاخص های کمی - کیفی مسکن و شناسایی الگوی فضایی توزیع شاخص ­های کمی– کیفی بر پیکره فضایی شهر اراک انجام شد. روش و داده: با دعوت از ۱۹ کارشناس، شاخص ­های کمی و کیفی، جمع ­بندی و مورد اشباع نظری قرار گرفت. سپس با استفاده از روش وزن­ دهی Shannon’s Entropy و روش ­های تصمیم ­گیری چندمعیاره Saw, Moora, Copras، ۳۱ شاخص های کمی– کیفی، وزن ­دهی و در نواحی سطح شهر اراک مورد ارزیابی قرار گرفتند؛ در مرحله نهایی با استفاده از روش تجمیعی Copland رتبه­ بندی نهایی شاخص ­ها انجام و با فراخوانی داده ­ها در نرم ­افزار Arc-GIS اقدام به تولید نقشه نهایی شد. همچنین از مدل موران جهانی برای شناسایی الگوی فضایی شاخص ­های کمی- کیفی مسکن استفاده شد. یافته ها: یافته ­ها نشان داد که الگوی توزیع شاخص ­های کمی– کیفی مسکن در شهر اراک، یک الگوی «تصادفی» است که عوامل متعددی بر «تصادفی» بودن الگوی توزیع شاخص ­ها موثرند؛ وجود بافت ­های فرسوده، سکونتگاه ­های غیررسمی و مرکز شهر ضمن آن که باعث شده ­اند تا الگوی فضایی توزیع شاخص ­های کمی – کیفی «تصادفی» باشد، مهم ­ترین عوامل در عدم برخورداری نواحی از شاخص های کمی– کیفی مسکن به شمار می ­روند. از طرفی، نواحی برنامه­ ریزی شده ­ای نظیر نواحی ۳، ۵، ۱۸، ۲۰، ۱۰ و ۷ دارای وضعیت مناسبی از حیث برخورداری از شاخص های کمی - کیفی هستند. نتیجه گیری: به­ صورت کلی نتایج این مطالعه نشان داد که وجود بافت فرسوده و سکونتگاه های غیررسمی در کنار فرسودگی، تراکم جمعیت و گرانی زمین نواحی مرکزی شهر، عمده­ ترین دلایل در بروز نابرابری فضایی در برخورداری از شاخص ­های کمی و کیفی مسکن در سطح نواحی شهر اراک است. همچنین مطابق با الگوی توسعه ادواری، نواحی برنامه ­ریزی شده و جدید، با اهمیت به مسائلی نظیر کیفیت مسکن، دسترسی و سرانه، در وضعیت مناسب ­تری از حیث برخورداری از شاخص ­های کمی و کیفی مسکن قرار دارند. نوآوری، کاربرد نتایج: از مهم ترین جنبه های نوآورانه و کاربردی پژوهش می توان به استفاده از گروه کارشناسان در پایش شاخص ­ها، استفاده از مدل­ تجمیعی کوپلند در فرایند پژوهش اشاره کرد. لازم به ذکر است که این مطالعه می ­تواند شکاف موجود در پژوهش ­های حوزه مسکن در شهر اراک را تا حد قابل توجهی تعدیل بخشد.

کلیدواژه ها:

برنامه ریزی مسکن ، تحلیل فضایی مسکن ، شهر اراک ، کیفیت مسکن ، شاخص های مسکن