پسوندهای اشتقاقی «-ین» و «-ینه» در چارچوب ساخت واژه ساختی

پژوهش حاضر دو پسوند اشتقاقی «-ین» و «-ینه» را در زبان فارسی بررسی و سویه های گوناگون معنایی و صوری آنها را واکاوی می­نماید و می کوشد با رویکرد ساخت بنیاد و در چارچوب نظریه ساخت واژه ساختی الگوهای واژه سازی را بر پایه مفهوم «طرحواره های ساختی» و رابطه پایگانی این طرحواره ها تبیین نماید. ساخت واژه ساختی نظریه ای واژه بنیاد و نشانه بنیاد در حوزه ساخت واژه است که رویکردی شناختی و کاربردبنیاد به واژه سازی دارد. داده های پژوهش برگرفته از پیکره ساخت واژی نگارندگان، با بیش از ۱۲۰۰۰ واژه مشتق و مرکب فارسی، و فرهنگ فارسی زانسو (کشانی، ۱۳۷۲) است که ۷۱ واژه مشتق ساخته شده با پسوند «-ین» و ۵۹ واژه ساخته شده با پسوند «-ینه» را در بر می گیرد. براساس یافته های پژوهش این پسوندها تنوع معنایی چشمگیری دارند که در سطح طرحواره های ساختی انتزاعی قابل تبیین است نه در سطح واژه های عینی زبان و از همین­رو آن را چندمعنایی ساختی می نامند. پسوند «-ین» می تواند در ۷ زیرطرحواره ساختی نمایان شود و واژه هایی از مقوله صفت بسازد، اما «-ینه» دارای ۹ زیرطرحواره ساختی است و واژه هایی از مقوله اسم و صفت می سازد.

کلیدواژه ها:

صرف ساختی ، پسوندافزایی ، پسوند اشتقاقی ، واژه سازی ، رویکرد ساخت بنیاد