پژوهشی در ادراکات اعتباری در علم کلام

ادراکات حقیقی، انکشافات و انعکاسات ذهنی واقع و نفس الامر است، ولی ادراکات اعتباری، فرض هایی است که ذهن آنها را به منظور رفع نیازهای حیاتی ساخته است و جنبه وضعی، قراردادی، فرضی و اعتباری دارند. درباره ارتباط استنتاج منطقی بین ادراکات حقیقی و ادراکات اعتباری دو دیدگاه عمده وجود دارد: دیدگاه نخست را مبنی بر نفی ارتباط منطقی، محقق اصفهانی پایه گذاری کرد و از سوی علامه طباطبایی، امام خمینی و شهید مطهری دنبال شد. اما مطابق دیدگاه دوم، بین ادراکات حقیقی با ادراکات اعتباریای که پشتوانه حقیقی و نفس الامری دارد، رابطه استنتاج منطقی برقرار است. پیروان دیدگاه نخست در پرتو مبنای معرفتی فوق، کاربرد ادراکات حقیقی را در مسائل کلامی صحیح ندانسته، بیانگر خلط میان حقیقت و اعتبار می دانند. اما مطابق دیدگاه صحیح که بیانگر دیدگاه مشهور میان متکلمان و غالب فیلسوفان است، کاربرد ادراکات حقیقی در مسائل کلامی صحیح بوده، به عنوان یک پیشفرض معرفت شناختی، مورد پذیرش متکلمان قرار داشته و در دو حوزه تعریفات و استدلالات در علم کلام مشهود است. بر اساس این دیدگاه، مسائل کلامی، یا جزء ادراکات واقعی و نفس الامری است و یا در صورت اعتباری بودن، در نفس الامر ریشه داشته، جزء اعتباریات محض و مشمول شاخصه های ادراکات اعتباری محض نیست.

کلیدواژه ها:

ادراکات اعتباری ، ادراکات حقیقی ، خلط حقیقت و اعتبار ، استنتاج منطقی ، علم کلام