بررسی و بازخوانی دلیلی از ابن سینا بر ابطال ماتریالیسم

شیخ در فصل نخست نمط چهارم اشارات با بهره جستن از طبایع مشترک که ضمن اشیای مادی موجودند، استدلالی را ترتیب می دهد بر بطلان ماده گرایی که دو برداشت از آن قابل طرح است. بنابر برداشت نخست طبایع اشیاء موجود و مجرداند و بنا بر برداشت دوم موجود و نامحسوس اند، گرچه مجرد نمی باشند و برداشت اول مورد تامل شارحان و اندیشمندان بعدی قرار گرفته است. در این استدلال، میان طبیعت کلی یا بشرط لا که مجرد است، و طبیعت من حیث هی که لابشرط است، خلط شده است. آنچه در ضمن افراد مادی موجود است، طبیعت من حیث هی است که به نعت کثرت موجود بوده و مادی است و آنچه مجرد است طبیعت به شرط لاست که در ضمن افراد موجود نیست.در این مقاله می کوشیم با الهام گرفتن از کلمات شیخ، استدلال وی را به گونه ای تقریر کنیم که در معرض این اشکال نباشد. به گمان نگارنده، شیخ درصدد است با اثبات نارسایی حواس در دریافت طبایع محسوس، مبنای معرفت شناختی و روش شناختی ماده گرایی را ابطال نماید، نه اینکه آن را اثبات کند. در ضمن اشیای مادی، طبیعت غیرمادی موجود است و مقصود شیخ از نامحسوس بودن طبیعت، نامحسوس هستی شناختی نیست، بلکه نامحسوس روش شناختی و معرفتشناختی است.

کلیدواژه ها:

ابن سینا ، ماده گرایی ، ماتریالیسم ، کلی طبیعی ، کلی عقلی ، طبیعت ، محسوس