تقریر برهان صدیقین آقاعلی مدرس زنوزی (سیری در «رساله فی طریقه الصدیقین» آقاعلی مدرس)

برهان صدیقین که از ابداعات فیلسوفان مسلمان است، از معتبرترین برهان ها بر وجود حق تعالی و صفات ذاتیه و فعلیه اوست. در این عرصه فیلسوفانی چون ابن سینا، ملاصدرا و تابعان ملاصدرا از ملاعلی نوری تا علامه طباطبایی قلم زده اند. آقاعلی مدرس یکی از فیلسوفان صدرایی است که در رساله فی طریقه الصدیقین خود برهان ویژه ای اقامه کرده است. در این برهان او از ماهیت من حیث هی آغاز می کند و با اثبات اصالت و تشکیک وجود، بدون روی آوری به تقسیم وجود، احکام حقیقت وجود یا وجود من حیث هو وجود را به دست می آورد و نشان می دهد وجود من حیث هو وجود واجب الوجود است و از واجب الوجود صفات ذاتیه و سپس صفات فعلیه اش را نتیجه می گیرد. این برهان ازآنجا که بر تقسیم وجود مبتنی نیست، از برهان های صدیقینی که از تقسیم وجود بهره می گیرند، برتر است؛ زیرا در برهان های تقسیم، قسمی از آن وجود ممکن است. ازاین رو، محتمل است که قسم ممکن که همان وجود خلقی است، وجود واجب و خدای متعال را نتیجه داده باشد. اگر چنین احتمالی روا باشد، احتمالا برهان صدیقین نباشد؛ درحالی که اگر از تقسیم وجود بهره نگرفته باشیم، این احتمال به طور کلی منتفی است.

کلیدواژه ها:

برهان صدیقین ، حقیقت وجود ، وجود مطلق ، ماهیت من حیث هی هی ، حقیقت وجود من حیث هی ، آقاعلی مدرس