استفتاآت

در شماره ۷ فصلنامه، تعدادی از جدیدترین مسائل فقهی حج را که از محضر مراجع بزرگوار تقلید حضرت آیت الله العظمی اراکی- دام ظله- و حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی- قدس سره- استفتاء شده بود، تقدیم خوانندگان گرامی گردید، ولی در شماره ۸ موفق به انجام این وظیفه نشدیم، بدان سبب که پاسخ برخی از سوالهایی که به محضر مراجع بزرگ، تقدیم شده بود به دستمان نرسید. خوشبختانه پس از انتشار آن شماره، تعدادی از مسائل فقهی حج، که از محضر مبارک امام خمینی- قدس سره- سوال شده و دفتر استفتای ایشان به آنها پاسخ داده بود، به دستمان رسید که در مجموعه استفتاآت الحاقی به مناسک ایشان، چاپ نشده است.لذا با افزودن چند استفتای دیگر، که مرجع عالیقدر حضرت آیهالله العظمی اراکی- مدظله- به آنها پاسخ گفته اند، تقدیم شما خوانندگان عزیز می گردد.امیدواریم که در شماره آینده، با دستیابی به پاسخ سوالهایی که در حج سال گذشته، از نمونه های مختلف پیش آمده، بخشی از فصلنامه را به این امر مهم اختصاص دهیم و این نکته بر کسی پوشیده نیست که هر ساله در حج، با گذشت زمان و تغییر مکانی مواقف حج، مصادیق نوینی پدید می آید که دستیابی به احکام شرعی آنها، ارتباط با مراجع بزرگوار تقلید را می طلبد و شایسته ترین شیوه این ارتباط استفتا از احکام آن مصادیق و چاپ و نشر آنهاست، تا آنان که در سال جدید برای انجام مناسک حج عازم بیت الله الحرام هستند، به مشکلی دچار ص: ۳۵نشوند و با وقوف کامل بر وظیفه شرعی خود، اعمال را بطور صحیح به پایان ببرند و از برکات معنوی آن نیز بهره مند شوند، و به فرموده امام خمینی- ره-: «رسیدن به مراتب معنوی حج، جز با عمل دقیق و مو به موی اعمال و مناسک میسر نخواهد بود».بار دیگر از کلیه افرادی که استفتاآتی را در اختیار دارند که تاکنون به چاپ نرسیده، جهت استفاده از آن در این فصلنامه تقاضا داریم، یک نسخه از آن را برای ما به نشانی تهران، خیابان آزادی، سازمان حج و زیارت طبقه دوم، معاونت آموزش و تحقیقات بعثه مقام معظم رهبری بفرستند و از پاداش اخروی این عمل خیر بهره مند شوند.س ۱- در حال احرام عمره تمتع، می توان قبل از انجام عمره، طواف مستحبی انجام داد؟(امام خمینی- قدس سره-): احتیاطا ترک نماید.س ۲- کسی که قرائت حمد و سوره اش صحیح نیست، می تواند نیابت در حج را بپذیرد؟(امام خمینی- قدس سره-): نمی تواند نایب شود.س ۳- زنی که قبل از احرام می دانسته طبق عادت ماههای قبل، ده ص: ۳۶روز خون حیض می بیند و قبل از احرام حج نمی تواند عمره تمتع را بجای آورد، و نمی دانست باید به نیت حج افراد محرم شود و یا می دانسته ولی ناسی یا غافل بوده و نیت احرام عمره تمتع کرده است، وظیفه اش چیست، آیا محرم است یا خیر؟ و در همین مساله اگر علیرغم عادت ماههای قبل، قبل از ده روز پاک شد، آیا می تواند با همان احرام، عمره تمتع بجا آورد یا خیر؟(امام خمینی- قدس سره-): احرام او صحیح است و اگر پاک شد با همان احرام باید عمره تمتع انجام دهد.س ۴- کسی که تصمیم قطعی داشته وقتی به حجرالاسود می رسد طواف را شروع کند و فکر می کرد باید نیت را اول حجرالاسود به زبان بیاورد و چون نتوانست، تصمیم گرفت که این دور را رها کند و از دور بعدی طواف را شروع کند و بعد از آن نماز طواف را هم خواند و بقیه اعمال عمره را بجا آورد، وظیفه اش چیست آیا باید طواف را اعاده کند؟(امام خمینی- قدس سره-): چنانچه از اول حجرالاسود نیت نکرده و در دور بعد نیت کرده طواف او صحیح است و اگر نیت کرده و مقداری رفته با نیت، و رها کرده طواف اشکال دارد و باید طواف را اعاده نماید.س ۵- کسی که معذور از طواف است و می بایست نایب بگیرد، می تواند یک نفر را برای طواف و دیگری را برای نماز آن نایب بگیرد؟(امام خمینی- قدس سره-): نمی تواند. ص: ۳۷س ۶- زنی که احتمال می دهد خون حیض ببیند و نتواند داخل مسجدالحرام شود، می تواند برای عمره مفرده مستحبی محرم شود؟ و اگر خون دید برای طواف و نماز نایب بگیرد؟ و همچنین مریضی که احتمال می دهد نتواند اعمال عمره مفرده را انجام دهد؟(امام خمینی- قدس سره-): اشکال ندارد و چنانچه وظیفه او نایب گرفتن شد، عمل به وظیفه نماید.س ۷- زنها و افرادی که از رمی در روز معذور هستند ولی در شب می توانند رمی کنند، آیا رمی در شب بر آنها متعین است یا مخیرند بین آن و نایب گرفتن؟(امام خمینی- قدس سره-): مخیرند.س ۸- اگر مردی که می تواند در روز رمی کند، برای رمی زنی هم نایب شده باشد، می تواند رمی آن زن را در شب انجام دهد؟(امام خمینی- قدس سره-): نمی تواند و باید رمی در روز انجام دهد.س ۹- کسی که از منا برگشته و هنوز اعمال واجب مکه را انجام نداده، ص: ۳۸می تواند طواف مستحبی انجام دهد؟(امام خمینی- قدس سره-): احتیاطا ترک نماید.س ۱۰- آیا موالات بین طواف نساء و نماز آن، با اعمال قبل آن، شرط است و یا این که فصل طویل بلامانع است؟(امام خمینی- قدس سره-): فصل طویل مضر نیست.س ۱۱- تاخیر عمره مفرده در حج افراد، تا چه وقتی باعذر جایز است؟(امام خمینی- قدس سره-): باید مبادرت نماید عرفا و تاخیر به مقداری که مسامحه و تهاون لازم آید جایز نیست.س ۱۲- آیا کسی که قصد انجام عمره مفرده یا تمتع دارد می تواند از مدینه به مسجد شجره برود و در آنجا محرم شود سپس به مدینه برگردد و با هواپیما به جده رفته و از آنجا به مکه برود؟(آیهالله اراکی): مانع ندارد ولی استظلال محرم در روز حرام است و کفاره دارد. ص: ۳۹س ۱۳- کسی که تمام شرایط استطاعت را دارد ولی پول قربانی را ندارد، آیا باید حجهالاسلام بجا آورد و بدل قربانی روزه بگیرد و یا مستطیع نمی باشد و حج مستحبی بجا آورد؟(آیهالله اراکی): مستطیع است و پول هدی جزء استطاعت نیست.س ۱۴- شخصی در ماههای حج به مدینه رفته و شرایط استطاعت را داراست ولی مقررات اداره ای که در آن مشغول به کار است، به وی اجازه ماندن تا ایام حج را نمی دهد، و باید به ایران برگردد، آیا باید بماند و حجهالاسلام بجا آورد و یا با منع اداری استطاعت برای او حاصل نیست، و در صورتی که با اصرار و درخواست و گرفتن مرخصی بدون حقوق به وی اجازه می دهند، آیا واجب است اقدام کند و تا ایام حج بماند و حجهالاسلام بجا آورد یا واجب نیست؟(آیهالله اراکی): اگر ماندن در مدینه تا ایام حج، موجب اخلال به شغل او نمی شود و رجوع الی الکفایه اش از بین نمی رود، باید بماند و حج واجب خود را بجا آورد ولی اگر ماندن و مخالفت با مقررات اداری موجب اخلال به شغل او است و راه دیگری هم برای جبران ندارد و قهرا رجوع الی الکفایه اش از بین می رود، در این صورت مستطیع نیست و با اصرار مرخصی گرفتن چون تحصیل استطاعت است وجوب ندارد، مخصوصا اگر مرخصی گرفتن حرجی باشد و اگر مرخصی را گرفت استطاعت حاصل شده است و حج واجب است. ص: ۴۰س ۱۵- آیا اذن زوج برای رفتن زوجه به حج، برای نذر احرام قبل از میقات هم از آن باب که «اذن به شئ اذن به لوازم آن است» کافی است و یا باید جداگانه اذن بگیرد؟(آیهالله اراکی): اذن به حج، اذن به نذر نیست و اذن صریح لازم دارد.س ۱۶- اگر یکی از حجاج یا اعضا یا کارکنان کاروان، نماینده و وکیل تعدادی از حجاج شده که قربانی آنها را برایشان ذبح کند و برای انجام این کار به قربانگاه رفت و بدین جهت از انجام رمی جمره در روز دهم ذیحجه بازماند، آیا می تواند در روز عید بجای خودش قربانی نماید و حلق یا تقصیر نموده و از احرام بیرون آید و روز بعد رمی جمره عقبه را قضا نماید؟ یا باید برای حفظ ترتیب، این دو عمل را نیز تا روز بعد به تاخیر بیاندازد؟(آیهالله اراکی): در فرض مزبور وکالت از حجاج برای انجام ذبح عذر محسوب نمی شود و باید اول رمی جمره را که واجب خودشان [خودش] است انجام دهد ولی اگر قبل از استطاعت اجیر شده باشد که تمام روز دهم را در قربانگاه باشد جزء معتذرین محسوب شده و ذبح و حلق یا تقصیر قبل از رمی مانعی ندارد و قضای رمی را روز یازدهم قبل از رمی یازدهم انجام دهد و مراد از استطاعت بعد از اجاره استطاعتی است که از اجاره حاصل شده باشد. ص: ۴۱س ۱۷- سازمان حج و زیارت برای انجام خدمت مورد نیاز حجاج، با افرادی؛ مثلا ذابحین، که وظیفه ذبح در کشتارگاههای صنعتی را بر عهده دارند یا افرادی که وظیفه امداد حجاج و گمشدگان را در روز عید برعهده دارند، اجازه می دهد حج تمتع انجام دهند، به شرطی که از نیمه شب روز دهم ذیحجه تا غروب عید قربان برای انجام وظیفه در اختیار سازمان حج و زیارت باشند، به فرض این که محل کار آنها در سرزمین منا یا وادی محسر باشد. آیا آن شرط موجب می شود که اولا فرد مجبور باشد در مشعرالحرام وقوف اضطراری کند و ثانیا رمی جمره عقبه خود را در عید قربان انجام ندهد و قضای آن را به روز بعد موکول کند، لیکن فرصت لازم برای انجام ذبح قربانی و انجام حلق و یا تقصیر وخارج شدن از احرام را دارند.آیا آن افراد با این شرط و اطلاع از معاذیر و تبعات آن، می توانند برای عمره تمتع محرم شوند و حج تمتع خود را انجام دهند؟(آیهالله اراکی): اگر افراد مذکور استطاعت داشته اند و این قرارداد بعد از استطاعت واقع شده، این قرارداد مشروعیت ندارد و باید به وظیفه خود عمل کنند و اگر مستطیع نبوده اند و این کار قبل از استطاعت انجام گرفته که بین الطلوعین روز دهم را در غیر مشعر باشند و تمام روز دهم را در غیر محل رمی جمره باشند با توجه به این که قدرت بر انجام اعمال حج را دارند حج آنان صحیح و از حجهالاسلام کفایت می کند و مراد از استطاعت، استطاعتی است که از اجاره حاصل شده باشد. ص: ۴۲س ۱۸- آیا در اعمال روز عید قربان، ترتیب شرط است و آیا می توان قربانی را قبل از رمی جمره عقبه انجام داد، برای معذور و غیرمعذور چه حکمی دارد؟(آیهالله اراکی): وجوب ترتیب در اعمال منی تکلیفی است نه شرطی.س ۱۹- با توجه به این که ذبح قربانی در منا به سبب برخی مشکلات امکان ندارد، ذبح آن در مسلخهای جدید که یکی در وادی معیصم و دیگری در وادی محسر واقع است چه حکمی دارد؟(آیهالله اراکی): با فرض عدم تمکن از ذبح در منی ولو با تاخیر از روز عید، ذبح در مسلخ های جدید مانعی ندارد. و قید منی به واسطه تعذر ساقط می شود.س ۲۰- اکنون در نماز جماعت مکه و مدینه، پس از رکوع رکعت دوم نماز صبح، و سوم نماز مغرب، امام جماعت قنوت می خواند و پس از هر بند از دعای قنوت مامومین «آمین» می گویند، تکلیف شیعیان در این خصوص چیست آیا می توانند «آمین» بگویند؟(آیهالله اراکی): آمین گفتن لازم نیست و می تواند آهسته خودش ذکر خدا بگوید.