اذن ولی در حج صبی (کودک) ممیز

سال انتشار: 1396
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 42

فایل این مقاله در 18 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_MIGHAT-25-100_002

تاریخ نمایه سازی: 30 اردیبهشت 1403

چکیده مقاله:

در حج صبی ممیز می توان به سه مسئله که با یکدیگر ارتباط دارند، اشاره کرد؛ یکی مسئله صحت و عدم صحت حج است که به نظر می رسد حج صبی، هم صحیح و هم مشروع است؛ دیگری مسئله اجزاء و عدم اجزای حج صبی از حجه الاسلام است که به دلیل وجود روایات، مجزی نیست؛  مسئله سوم نیز که اهمیت دارد، اشتراط یا عدم اشتراط اذن ولی است. مشهور فقها اذن ولی را شرط دانسته اند و برای اثبات آن به دو دلیل تمسک کرده اند؛ اولین دلیل آنها این است که عبادات، توقیفی هستند و از شرع تلقی می شوند، و در جایی که در صحت عبادتی شک شود،  باید به قدر متیقن اکتفا کرد و قدر متیقن، اعتبار اذن ولی در حج صبی ممیز است؛ دومین دلیل مشهور این است که لازمه حج، تصرف در مال است و صبی نمی تواند بدون اذن ولی،  در اموالش تصرف کند.  بنابراین،  اگر اذن ولی در حج صبی شرط نباشد، در واقع تصرف صبی در مال بدون اذن ولی جایز است. در این نوشتار با نگاهی تحلیلی به نقد و بررسی تفصیلی ادله مشهور پرداخته و ادله اثبات اشتراط اذن ولی را تمام ندانسته و به دیدگاهی در مقابل نظر مشهور قائل شده اند و آن، عدم اعتبار اذن ولی در حج صبی است.

کلیدواژه ها:

کلید واژگان: حج صبی ، صحت حج ، اذن ولی ، مجزی بودن حج ، توقیفیت حج

نویسندگان

احمد صابری مجد

فقه و مبانی حقوق، الهیات، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران و حوزه علمیه قم، قم، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۸۹ق)، التوحید، ایران، قم، دارالکتب ...
  • ابن درید، محمد بن حسن (۱۴۰۳ ق)، جمهره اللغه، بیروت، ...
  • ابن فارس، احمد (۱۴۰۴ق)، معجم مقاییس اللغه، قم، مکتب الاعلام ...
  • آملی، میرزا محمدتقی (۱۳۸۰ق)، مصباح الهدی فی شرح العروه الوثقی، ...
  • ۵ . حکیم، سیدمحسن طباطبایی (۱۴۱۶ق)، مستمسک العروه الوثقی، قم،ایران، ...
  • حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (۱۳۸۸ق)،تذکره الفقهاء (ط ...
  • خمینی، سیدروح­الله موسوی(۱۴۰۴ق)،تحریر الوسیله، قم، موسسه مطبوعات دار العلم ...
  • خویی، سیدابوالقاسم موسوی (۱۴۱۸ق)،موسوعه الامام الخوئی، قم، موسسه احیاء آثار ...
  • ذهنی تهرانی، سیدمحمد جواد (۱۳۶۹ش)،شرح مکاسب شیخ انصاری، قم، حاذق ...
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت ...
  • زنجانی، سیدموسی شبیری (۱۴۲۷ق)، مناسک زائر، قم، ایران، شهاب الدین، ...
  • سبحانی، جعفر (۱۳۸۵ش)، الموجز فی اصول الفقه، قم، موسسه الامام ...
  • سبزواری، سیدعبد الاعلی (۱۴۱۳ق)، مهذب الاحکام، قم، ایران، موسسه المنار، ...
  • سعدی، ابوجیب (۱۴۰۸ق)،القاموس الفقهی لغه و اصطلاحا، دارالفکر، چاپ دوم ...
  • شاهرودی، سیدمحمود بن علی حسینی (۱۴۰۲ق)، کتاب الحج، قم، ایران، ...
  • شاهرودی، سیدمرتضی موسوی (۱۴۲۸ق)، جامع الفتاوی مناسک حج، قم، ایران، ...
  • طریحی، فخرالدین بن محمد (۱۳۷۵ق)،مجمع البحرین، تهران، چاپ سوم ...
  • طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن (۱۴۰۷ق)، الخلاف، قم، دفتر انتشارات ...
  • عاملی، حر، محمد بن حسن (۱۴۱۶ق)،وسائل الشیعه، قم، موسسه آل ...
  • عاملی، شهید اول، محمد بن مکی (۱۴۱۷ ق)، الدروس الشرعیه ...
  • کلینی، ابو جعفر، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق). الکافی، تهران، دار ...
  • گلپایگانی، لطف الله صافی (۱۴۲۳ق)، فقه الحج، قم، ایران، موسسه ...
  • نجفی،محمدحسن (۱۴۰۴ق)، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، لبنان، دار احیاء ...
  • یزدی، سیدمحمد کاظم طباطبایی (۱۴۰۹ق)، العروه الوثقی، بیروت، موسسه الاعلمی ...
  • یزدی، سیدمحمدکاظم طباطبایی (۱۴۱۹ق)، العروه الوثقی (المحشی)، ایران، قم، دفتر ...
  • یزدی، سیدمحمدکاظم طباطبایی، العروه الوثقی مع التعلیقات، ایران، قم، انتشارات ...
  • حج از بزرگ ترین شعائر و نمادهای اسلامی، و با ...
  • و نبایدهاست. این مجموعه در میان عبادات، از خصوصیات حج ...
  • در کتب فقهی، حج از ارکان دین است. این مطلب ...
  • «بنی الاسلام علی خمس الصلاه و الزکاه و الحج و ...
  • از فروعات مسئله حج ، که مورد چالش قرار گرفته، ...
  • صحت یا مشروعیت حج صبی؛ ۲. اجزاء یا عدم اجزای ...
  • این سه مسئله را می توان در طول یکدیگر دانست ...
  • حج در لغت و اصطلا ...
  • حج در لغت، قصد کردن چیزی را گویند (ابن دردید، ...
  • «اصل الحج القصد للزیاره خص فی تعارف الشرع بقصد بیت ...
  • «اصل حج به معنای آهنگ دیدار کردن است... و در ...
  • و دومی اسم آن است[یعنی زیارت]. ...
  • پس، «حج» در آیه (و لله علی الناس حج البیت...) ...
  • در اصطلاح شرع، «حج» عبادت مخصوصی است که در زمان ...
  • در رابطه با معنای لغوی و اصطلاحی حج مباحث زیادی ...
  • صحت و مشروعیت حج صب ...
  • در اینکه حج صبی صحیح است یا نه؟ دو نظر ...
  • اگر حج کودک تمرینی باشد، قاعدتا مشروع هم نخواهد بود؛ ...
  • الف) ادله مشروعیت حج صب ...
  • از آنجا که در این مسئله، اقوی مشروعیت حج صبی ...
  • و تحقق سیره عملی متشرعه، دو دلیل دیگر هم دارد ...
  • یک؛ اطلاق ادله عبادات مستح ...
  • ادله عبادات مستحبی، اطلاق دارد و از آن جمله، ادله ...
  • «عن جعفر بن محمد، عن ابیه۸ قال: ان اولاد المسلمین ...
  • عند الله عز و جل شافع و مشفع فاذا بلغوا ...
  • و اذا بلغوا الحلم کتبت علیهم السیئات» (کلینی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ...
  • «از حضرت جعفربن محمد از پدرش: نقل شده که فرمود: ...
  • پس اصل قلم تشریع از آنها مرتفع نیست. همچنین اگر ...
  • دو ، روایا ...
  • روایات متعددی دال بر مشروعیت حج صبی وارد شده است. ...
  • سه ، امر به امر به فصل، مستلزم صحت و مشروعیت ...
  • به نظر می رسد عبادات صبی هم مشروع است و ...
  • عدم اجزای حج صب ...
  • اگر صبی حجه الاسلام انجام داد، آیا حج وی مجزی ...
  • «ان الصبی اذا حج او حج به لم یجزئه عن ...
  • «هنگامی که صبی حج به جا آورد یا از جانب ...
  • با توجه به این روایت و روایات دیگری که بر ...
  • ایشان در ذیل فرمایش صاحب عروه که فرموده اند: لو ...
  • «لما عرفت ان المستفاد من هذه الروایات ان الحج له ...
  • «اینکه حج صبی مجزی نیست به خاطر آن چیزی است ...
  • از دیگری به دلیل نیاز دارد، در حالی که دلیلی ...
  • آن داریم. ...
  • آنچه را آیت الله خویی ارائه کردند نمی توان دلیل ...
  • در بین مراجع، آیات عظام گلپایگانی، صافی، خوئی، تبریزی و ...
  • اشتراط یا عدم اشتراط اذن ولی در حج صب ...
  • متوقف بودن یا نبودن صحت حج صبی ممیز بر اذن ...
  • الف) اقوال فقه ...
  • یک، شیخ طوس ...
  • «یصح ان یحرم عن الصبی،و یجنبه جمیع ما یتجنبه المحرم، ...
  • و انما یفعل ذلک لیمرن علیه، و یجنب ما یجتنب ...
  • «احرام بستن از طرف کودک هم صحیح است و باید ...
  • بنابراین، طبق نظر شیخ و برخی از فقهای اهل سنت، ...
  • دو ، علامه حل ...
  • «الصبی الممیز لا یصح حجه الا باذن ولیه، فاذا کان ...
  • «حج کودک ممیز صحیح نیست، مگر با اذن ولی او. ...
  • ایشان در ادامه به دلیل عدم صحت حج صبی بدون ...
  • «لان الصبی ممنوع من­التصرف فی­المال، والاحرام یتضمن انفاق المال والتصرف ...
  • و الفرق: ان احرام الصلاه لا یتضمن انفاق المال، و ...
  • «زیرا تصرف صبی در اموالش ممنوع است، و احرام بستن ...
  • بنابراین، عده ایبه اشتراط اذن ولی در صحت حج صبی ...
  • سه، امام خمینی ...
  • ایشان در تحریر، بعد از بیان شرط بلوغ و عقل، ...
  • «و لو حج الصبی الممیز صح لکن لم یجزئ عن ...
  • «و اگر کودک ممیز حج به جا آورد، صحیح است؛ ...
  • چهار، صاحب عروه الوثق ...
  • ایشان هم دقیقا همین نظر را دارند، فقط مفصل تر ...
  • «یستحب للصبی الممیز ان یحج وان لم یکن مجزیا عن ...
  • «برای کودک ممیز انجام دادن حج، مستحب است و هرچند ...
  • پس ایشان برای اثبات قول مشهور که اذن را شرط ...
  • «و فیه: انه لیس تصرفا مالیا، و ان کان ربما ...
  • در این استدلال ها اشکال است؛ زیرا انجام دادن حج، ...
  • پنج، شهید اول و صاحب جواه ...
  • مرحوم شهید= در دروس می فرماید ...
  • «احدها: البلوغ، فلا یجب علی الصبی، و لا یصح منه ...
  • و اذن له الولی» (شهید اول، ۱۴۱۷، ج۱، ص ۳۰۶) ...
  • «یکی از شرایط حج، بلوغ است. بنابراین حج بر کودک ...
  • همچنین مرحوم صاحب جواهر= می فرماید ...
  • «...فلا اشکال فی انه یصح احرام الصبی الممیز و ان ...
  • «محرم شدن کودک ممیز صحیح است؛ اگرچه حج بر او ...
  • ب) ادل ...
  • یک، توقیفی بودن عبادا ...
  • عبادات توقیفی هستند و از شرع تلقی می شوند و ...
  • مهم ترین دلیلی که در این باب مطرح شده، توفیقی ...
  • بررسی و نق ...
  • برای صحت و مشروعیت حج صبی به صورت مطلق، عمومات ...
  • مراد از اطلاقات، روایتی مانند این است که می فرماید ...
  • «محمد بن علی بن الحسین باسناده عن ابان بن الحکم۷ ...
  • حکم بن حکیم می گوید از امام صادق۷ شنیدم که ...
  • در این روایت به صورت مطلق فرموده: «اگر به حج ...
  • عن مسمع بن عبد الملک عن ابی عبد الله۷ فی ...
  • مسمع بن عبدالملک از امام صادق۷ روایت می کند که ...
  • مراد از عمومات، روایاتی است که در باب«کیفیه حج الصبیان ...
  • «و بالاسناد عن صفوان عن اسحاق بن عمار قال: سالت ...
  • دخلوا معنا مکه بعمره و خرجوا معنا الی عرفات بغیر ...
  • «اسحاق بن عمار می گوید: از امام صادق۷ درباره کودکانی ...
  • در این روایت هم دستور به غسل، عام است و ...
  • «محمد بن علی بن الحسین باسناده عن معاویه بن عمار ...
  • «معاویه بن عمار از امام صادق۷ روایت کرده که فرمود: ...
  • به هر حال، با توجه به این عمومات و اطلاقات، ...
  • دو ، لزوم تصرف صبی در ما ...
  • دومین دلیل مشهور برای اثبات اشتراط اذن ولی این است ...
  • بررسی و نق ...
  • ممکن است کسی هزینه او را قبول کند و او ...
  • ممکن است اشکال شود که لازمه قربانی حج، تصرف صبی ...
  • آیت الله خویی در پاسخ به این اشکال در مقابل ...
  • «اولا: یمکن ان یقال بعدم ثبوت الکفارات علیه، لان عمد ...
  • و اتیانه ببعض المحرمات لا یوجب الکفارات.و ثانیا: لو سلمنا ...
  • «اولا: ممکن است گفته شود کفاره بر صبی ثابت نمی ...
  • البته می توان در مورد بخش آخر به سخن ایشان ...
  • پاسخ دوم به استدلال مشهور این است که حج، واجب ...
  • مرحوم یزدی دلیل مشهور را این گونه پاسخ می دهد ...
  • الف)کفاره وهدی از ارکان حج نیست و نبود آنها موجب ...
  • ب )ممکن است کسی تبرعا و به طور مستحبی از ...
  • ج )ممکن است گفته شود اصلا برای کودک، کفاره لازم ...
  • د ) اگر گفته شود هدی و کفاره مثل ضمان ...
  • ه ) در باب صدقات آمده است که صدقه دادن ...
  • در صحیحه حلبی و محمد بن مسلم آمده است که ...
  • «و عنه عن هارون بن مسلم عن ابن ابی عمیر ...
  • بنابراین دلیل دوم مشهور هم تمام نیست و ذات عمل ...
  • بنابراین، ادله اثبات اشتراط اذن ولی تمام نیست. لذا صحت ...
  • نتیجه گیر ...
  • از آنچه در این نوشتار بیان شد، نتایج ذیل به ...
  • به نظر می رسد عبادات صبی هم مشروع است و ...
  • هنگامی که صبی حج به جا آورد، حج او از ...
  • در مسئله اشتراط و عدم اشتراط اذن ولی، مشهور فقها ...
  • دومین دلیل مشهور برای اثبات اشتراط اذن ولی این است ...
  • ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۸۹ق)، التوحید، ایران، قم، دارالکتب ...
  • ابن درید، محمد بن حسن (۱۴۰۳ ق)، جمهره اللغه، بیروت، ...
  • ابن فارس، احمد (۱۴۰۴ق)، معجم مقاییس اللغه، قم، مکتب الاعلام ...
  • آملی، میرزا محمدتقی (۱۳۸۰ق)، مصباح الهدی فی شرح العروه الوثقی، ...
  • ۵ . حکیم، سیدمحسن طباطبایی (۱۴۱۶ق)، مستمسک العروه الوثقی، قم،ایران، ...
  • حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (۱۳۸۸ق)،تذکره الفقهاء (ط ...
  • خمینی، سیدروح­الله موسوی(۱۴۰۴ق)،تحریر الوسیله، قم، موسسه مطبوعات دار العلم ...
  • خویی، سیدابوالقاسم موسوی (۱۴۱۸ق)،موسوعه الامام الخوئی، قم، موسسه احیاء آثار ...
  • ذهنی تهرانی، سیدمحمد جواد (۱۳۶۹ش)،شرح مکاسب شیخ انصاری، قم، حاذق ...
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت ...
  • زنجانی، سیدموسی شبیری (۱۴۲۷ق)، مناسک زائر، قم، ایران، شهاب الدین، ...
  • سبحانی، جعفر (۱۳۸۵ش)، الموجز فی اصول الفقه، قم، موسسه الامام ...
  • سبزواری، سیدعبد الاعلی (۱۴۱۳ق)، مهذب الاحکام، قم، ایران، موسسه المنار، ...
  • سعدی، ابوجیب (۱۴۰۸ق)،القاموس الفقهی لغه و اصطلاحا، دارالفکر، چاپ دوم ...
  • شاهرودی، سیدمحمود بن علی حسینی (۱۴۰۲ق)، کتاب الحج، قم، ایران، ...
  • شاهرودی، سیدمرتضی موسوی (۱۴۲۸ق)، جامع الفتاوی مناسک حج، قم، ایران، ...
  • طریحی، فخرالدین بن محمد (۱۳۷۵ق)،مجمع البحرین، تهران، چاپ سوم ...
  • طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن (۱۴۰۷ق)، الخلاف، قم، دفتر انتشارات ...
  • عاملی، حر، محمد بن حسن (۱۴۱۶ق)،وسائل الشیعه، قم، موسسه آل ...
  • عاملی، شهید اول، محمد بن مکی (۱۴۱۷ ق)، الدروس الشرعیه ...
  • کلینی، ابو جعفر، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق). الکافی، تهران، دار ...
  • گلپایگانی، لطف الله صافی (۱۴۲۳ق)، فقه الحج، قم، ایران، موسسه ...
  • نجفی،محمدحسن (۱۴۰۴ق)، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، لبنان، دار احیاء ...
  • یزدی، سیدمحمد کاظم طباطبایی (۱۴۰۹ق)، العروه الوثقی، بیروت، موسسه الاعلمی ...
  • یزدی، سیدمحمدکاظم طباطبایی (۱۴۱۹ق)، العروه الوثقی (المحشی)، ایران، قم، دفتر ...
  • یزدی، سیدمحمدکاظم طباطبایی، العروه الوثقی مع التعلیقات، ایران، قم، انتشارات ...
  • نمایش کامل مراجع