بازخوانی دیدگاه پطروشفسکی درباره «حج» در کتاب «اسلام در ایران»

از دیرباز بررسی آموزه­های اساسی و بنیادین قرآنی و اسلامی مورد توجه پژوهشگران غیرمسلمان یا به عبارتی مستشرقان بوده است. از جمله آثاری که در این خصوص به نگارش درآمده است و به عنوان منبع درسی استفاده می­شود کتاب «اسلام در ایران» اثر ایلیا پاولویچ پطروشفسکی، مستشرق و مورخ روسی است. وی توضیح و تبیین آیین و مناسک حج را ذیل عنوان تعالیم و تشریفات دینی اسلامی به عنوان رکن پنجم دین اسلام اشاره کرده است. تبیین­ها و برداشت­های وی از اعمال و مناسک و ماهیت حج نیازمند بررسی و تحلیل است. پژوهش حاضر با بررسی  بخشی از فصل کتاب اسلام در ایران با عنوان تشریفات دینی اسلامی به شیوه توصیفی-تحلیلی به نقل آرایی می­پردازد که دیدگاه پطروشفسکی را درباره ماهیت حج و مناسک آن منتقل می­کند و سپس با نقد و تحلیل این موارد، نقاط قوت و ضعف این دیدگاه را برمی­شمارد.نتایج بررسی حکایت می­کند که نظرات این مستشرق، همچون اغلب پژوهش­های مستشرقین، به علت عدم آشنایی با زبان عربی، عدم دسترسی به منابع اصیل و صحیح و عدم مراجعه به آیات قرآن کریم دارای ضعف­هایی ساختاری و محتوایی درباره ماهیت و مناسک حج است که یکی از نمودهای آن خلط اعمال واجب و مستحب در حج یا برداشت نادرست درباره مفهوم استطاعت در حج شده است که در پژوهش پیش رو این موارد بررسی و نقد قرار گرفت.

کلیدواژه ها:

ایلیا پاولویچ پطروشفسکی ، مستشرقان و حج ، مناسک حج ، قرآن و حج ، مستشرقان روسی