ارائه مدل ساختاری برای توسعه گردشگری روستایی در استان آذربایجان شرقی از دیدگاه ساکنان با رویکرد نظریه تبادل اجتماعی

هدف اصلی این مطالعه، بررسی نگرش ساکنان منطقه به گردشگری و عوامل تاثیرگذار بر این  نگرش بر مبنای نظریه تبادل اجتماعی می باشد. پژوهش حاضر به بررسی نگرش و حمایت ذی نفعان از گردشگری پرداخته است. از لحاظ روش تحقیق، این مطالعه از نوع تحقیقات توصیفی- همبستگی و کاربردی است که از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده و به روش علی ارتباطی و تحلیل ماتریس کواریانس- واریانس انجام شده است. از نظر شیوه جمع آوری و دریافت اطلاعات، این تحقیق در حوزه مطالعات میدانی قرار دارد. جامعه آماری پژوهش، سرپرست خانوارها (مردم محلی) در روستاهای استان آذربایجان شرقی در ایران بودند. با توجه به بررسی های به عمل آمده از سازمان های متولی گردشگری روستایی استان آذربایجان شرقی مانند سازمان گردشگری و میراث فرهنگی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و نیز مشاهده و بررسی میدانی، تعداد ۲۰ روستا به عنوان روستای نمونه انتخاب شدند که تعداد کل خانوار این روستاها برابر با ۴۶۶۹ برآورد شد. با استفاده از رابطه کوکران، تعداد ۳۵۵ نفر سرپرست خانوار به عنوان نمونه آماری مطالعه از مردم محلی انتخاب گردیدند. در این مطالعه از روش نمونه­گیری چند مرحله ای استفاده شد. بر این اساس، ابتدا به انتخاب روستاهای مورد مطالعه از مناطق روستایی استان آذربایجان شرقی با در نظرگرفتن یکسری از ویژگی ها و شاخص های تعیین کننده از جمله دارا بودن آثار ثبت شده ملی و جهانی، دارا بودن بافت سنتی و یا سبک معماری خاص یا مراسم فرهنگی تعریف شده در زمان خاص و... پرداخته شد. تعداد ۲۰ روستا به عنوان روستاهای نمونه انتخاب شدند و سپس از روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب استفاده گردید و در مرحله نهایی از طریق استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده به سرپرست خانوار به صورت حضوری مراجعه و اطلاعات لازم جمع آوری و پرسشنامه تکمیل گردید. جهت تعیین روایی ابزار اندازه­گیری از میانگین واریانس استخراج شده[۱] استفاده گردید و نتایج نشان دهنده روایی ابزار اندازه­گیری بود (۹۷/۰-۷۴/۰). به منظور تعیین میزان پایایی ابزار تحقیق، از پایایی ترکیبی استفاده شد و نتایج  نشان­دهنده پایایی ابزار اندازه­گیری بود (۹۹/۰-۹۳/۰). نتایج نظرات ساکنان محلی در خصوص روابط علی بین متغیرهای توسعه گردشگری حاکی از این بود که رابطه علی مثبت و معنی­داری بین منفعت شخصی و درک تاثیرات مثبت گردشگری، بین منفعت شخصی و رضایت، بین درک تاثیرات مثبت گردشگری و رضایت، بین درک تاثیرات مثبت گردشگری و حمایت از توسعه گردشگری، بین رضایت و حمایت از توسعه گردشگری وجود داشته است. رابطه علی منفی و معنی­داری بین منفعت شخصی و درک تاثیرات منفی گردشگری، درک تاثیرات منفی گردشگری و رضایت، بین درک تاثیرات منفی و حمایت از توسعه گردشگری وجود داشته است. نتایج مطالعه، ضمن تایید نظریه تبادل اجتماعی مشخص کرد که چه ساختارهایی در حمایت از توسعه گردشگری دخیل می باشند که می بایست در برنامه ریزی توسعه گردشگری در نظر گرفته شوند.

کلیدواژه ها:

حمایت ، تاثیرات گردشگری ، مناطق روستایی ، مدل معادلات ساختاری ، نظریه تبادل اجتماعی