عوامل موثر بر اتحاد استراتژیک جمهوری اسلامی ایران و سوریه در دهه ۱۹۸۰

اتحاد ایران و سوریه از جمله اتحادهای مهم، نادر و طولانی مدت در طی چندین دهه ی گذشته در سطح سیاست و امنیت خاورمیانه بوده است. این اتحاد که یکی از تاثیرات بیرونی پیروزی انقلاب اسلامی و ناشی از تغییر در ماهیت اتحادها و صف بندی های موجود منطقه ای بوده و در ابتدای دهه ی ۱۹۸۰ ایجاد گردید، علی رغم بسیاری از تحلیل ها نه تنها در کوتاه مدت فرونپاشید؛ بلکه توانست تقویت و تداوم یابد و تنها به سوریه و ایران محدود نشود، بلکه ابعاد وسیع منطقه ای در لبنان، فلسطین و حتی فراتر از آن پیدا نمود و در نهایت به تشکیل محور مقاومت انجامید. از این رو پرسش اصلی این مقاله عبارت است از اینکه: چه عوامل و مولفه هایی در شکل گیری و تقویت اتحاد ایران و سوریه طی دهه ی ۱۹۸۰ تاثیرگذار بوده اند؟ فرضیه مقاله آن است که: زمینه ها و بسترهای مادی و معنایی ایجاد کننده الگوی دوستی و همکاری و تعامل نزدیک امنیتی بین ایران و سوریه به شکل گیری و تقویت اتحاد آنها و مقابله با تهدیدات مشترک و تامین منافع مشترک در دهه ی ۱۹۸۰ گردید. بررسی مساله با کمک نظریه مجموعه امنیتی منظقه ای، و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه ای و اینترنتی نشان دهنده ی آن است که مهم ترین ملاحظات امنیتی (مادی و معنایی) و مولفه های شکل دهنده و تقویت کننده اتحاد بین ایران و سوریه عبارت بوده اند از: وجود بسترها و زمینه های هویتی و ایدئولوژیک و استراتژیک مشترک و منافع و تهدیدات مشترک ناشی از آن در سطح منطقه ای؛ ادراک مشترک از تهدید رژیم صهیونیستی در منطقه؛ وجود ایدئولوژی های تجدیدنظرطلب، و اشتراکات ایدئولوژیک در ضدیت با آمریکا و منازعه با رژیم صهیونیستی؛ مقابله ایران و سوریه با تهدیدات امنیتی از سوی عراق و مقابله با برتری طلبی آن؛ حمایت سوریه از ایران در طول جنگ عراق علیه ایران؛ نقش اشتراکات مذهبی- ایدئولوژیک؛ تلاش دو کشور ایران و سوریه برای کسب مشروعیت مذهبی در سطح خارجی، و تامین منافع ایران و سوریه در قالب اتحاد، در جهان عرب، به ویژه لبنان.