مطالعه مولفه های تعلیمی، تربیتی اخلاقی قابوس نامه عنصرالمعالی

کتاب عنصرالمعالی یکی از زیباترین، شیواترین، سلیس ترین و آموزنده ترین آثار منثور فارسی در قرن پنجم هجری است که لبریز از پند و اندرز می باشد و به عنوان یکی از آثار پیشرو در ادبیات تعلیمی بر آثار و اشعار پس از خود بسیار تاثیر گذاشته که بسیاری از بایدها و نبایدهای اخلاقی را در آثار خود منعکس کرده است که در حوزه ی فضایل و رذایل اخلاقی قابل تامل، تعمق و تحقیق است. در اهمیت و معروفیت و درجه ی اشتهار این کتاب همین بس که مطالب نغز و دلکش و روح پرور آن مورد توجه و اقتباس بسیاری از نویسندگان و شاعران در سده های متمادی واقع شده است. محور اصلی این اثر تعلیم و تربیت انسان برای رسیدن به سعادت است. مضامین اخلاقی یکی از برجسته ترین درون مایه ها و اغراض شعر فارسی در آثار شاعران و سخن وران است. این هنرمندان در آثار خویش به شیوه و سبک خاص خودشان به تبیین مولفه های اخلاقی پرداخته اند. اثر ادبی تعلیمی، اثری است که مسائل اخلاقی، مذهبی و فلسفی را به شکل ادبی شرح دهد. البته ادبی بودن اثر تعلیمی متغیر است، یعنی در آثاری، عناصر و مایه های ادبی کمتر و در آثاری بیشتر است. نوشتن آثار تعلیمی در روزگاران قدیم رواج بیشتری داشته است. هدف از نگارش مقاله، مطالعه ی مولفه های تعلیمی، تربیتی اخلاقی قابوس نامه عنصرالمعالی بود. این مطالعه با روش مقایسه ای- توصیفی با استفاده از منابع کتاب خانه ای وابزار فیش برداری انجام شد.جامعه آماری ونمونه نیز خود کتاب قابوس نامه ودیگراسناد مرتبط درنظر گرفته شد. اثر مورد توجه ما در این مقاله به عنوان یکی از آثار تعلیمی، قابوس نامه نوشته ی عنصرالمعالی کیکاووس بن قابوس وشمگیر است که اندرزنامه ی خود را در چهل و چهار باب با هدف تعلیم فرزندش تالیف کرده و مولف آن را با هدف آموزش درست ترین شیوه های زندگی فردی و اجتماعی به رشتهی تحریر درآورده است. در پایان نتایج به دست آمده نشان داد: با تامل در متن قابوس نامه عنصرالمعالی هنگامی که به قصد نصیحت کردن فرزند قلم بر دست گرفته است، با نگاهی تیزبین و ژرف نگر به همه چیز نگریسته است و با وسعت دیدی قابل ملاحظه به گونه ای که گویی بر همه ی گذشته و حال و آینده ی زندگانی و جوانب آن اشراف دارد به بیان تمامی آن چه پرداخته که به هر دلیل در زندگی فرزندش مهم و ارزنده می پنداشته است. او تمامی پندها و نصایحی را که تضمین کننده ی بهترین شیوه ی زندگی فردی و اجتماعی و سعادت دنیا و آخرت فرزند می دانسته در قالب کلمات و جملاتی زیبا و دلنشین ریخته و به گیلان شاه عرضه داشته است.

کلیدواژه ها:

عناصر تعلیمی ، عنصر المعالی ، قابوس نامه ، مطالعه ، مولفه های تربیتی اخلاقی.