جایگاه آستانگی در سکونت نزد کریستین نوربرگ شولتز؛ بررسی ویژگی ها و عوامل موثر بر شناخت و طراحی فضای سکونت با رویکرد آستانه ای

بیان مساله: آستانگی به عنوان مرحله میانی آئین گذار در نظریات انسان شناسانه، با دربرداشتن کیفیت فضایی «انتقال»، مفهومی بنیادی در مسیر شناخت وضعیت بشر به شمار می رود. جایگاه آستانگی در تجربه زندگی حاکی از فضامندی وجودی و دربردارنده جنبه های «هویت» و «موقعیت» در مفهوم انسان مدار سکونت به شیوه های چهارگانه در گفتار معمارانه نوربرگ شولتز است این امر بنا به وضعیت دیالکتیکی میان موقعیت های «ماندن» و «سرگردانی»، در فرایند جدایی از یک مکان تا رسیدن به دیگری، در میان دیگران، در زمینه ارتباط صمیمانه با محیط محقق می شود. به این ترتیب، آستانگی مفهوم بنیادی در فرایند سکنی گزینی و آفرینش فضا در معماری محسوب می شود و آگاهی به چگونگی تجسم بخشی به آن، در قالب چهارچوبی از مفاهیم معماری، از ضروریات مطالعات این حوزه است.سوال تحقیق: جایگاه آستانگی در مفهوم «سکونت» نزد نوربرگ شولتز چیست؟ ویژگی های اساسی فضای سکونت و عوامل موثر بر طراحی فضاهای معماری از دیدگاه آستانگی کدام اند؟اهداف تحقیق: شناخت جایگاه آستانگی در مفهوم سکونت؛ و بررسی ویژگی ها و عوامل موثر بر شکل گیری فضاهای سکونت باتوجه به چهارچوب نظری.روش تحقیق: پژوهش توصیفی‐تحلیلی حاضر در دو مرحله جمع آوری و مطالعه منابع و تحلیل و استنتاج یافته ها، ازجمله مصادیق مورد اشاره نوربرگ شولتز، انجام شده است.مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری تحقیق: بنا بر بررسی انجام شده در خصوص دیالکتیک دو مولفه سرگردانی و سکونت در مفهوم سکونت نزد نوربرگ شولتز و نمونه ها و مصادیق مطرح شده در تالیفات او جایگاه بنیادین آستانگی در مفهوم و امر سکنی گزینی تبیین می شود. معماری بر این اساس در جایگاه انسان‐زیباشناختی خود بر پایه مجموعه روابط دیالکتیکی فضایی و اجتماعی، که بنا بر تغییر متقابل انسان و فضا موجب دیالکتیک های از‐آن‐خود‐سازی می شوند، در مقیاس های آبادی؛ شهر؛ نهاد و مسکن، درجات مختلفی از درون بودگی را در انواع مکان های آستانه ای مشتمل بر انواع مسیرها و دسترسی ها، فضاهای خارجی و نماها؛ فضاهای ورودی؛ و فضاهای داخلی در کلیت عرصه های گذار و در حالت های مختلف باز، نیمه باز و بسته پدید می آورد. ویژگی های اساسی این فضاها متناظر با کیفیات فضای گذار در این پژوهش تحت عناوین سلسله مراتب دسترسی و فضایی، ماهیت انفصالی‐اتصالی در عوامل کالبدی، گشودگی و نفوذپذیری، انعطاف پذیری، گوناگونی، و پویایی به دست آمده اند. مجموعه ویژگی ها، علاوه بر عوامل موثر در طراحی در مقیاس های مختلف سکونت، چهارچوبی نظری برای بررسی انواع فضاهای معماری بر مبنای رویکرد آستانه ای به سکونت را فراهم آورده است.

کلیدواژه ها:

«آستانگی» ، «سکونت» ، «فضا» ، «معماری» ، «نوربرگ شولتز»