نام گذاری دروازه های باروی جی و خشکسالی زمان پیروز ساسانی

در ذکر اخبار اصبهان ابونعیم اصفهانی و محاسن اصفهان مافروخی آمده است که معماری به نام آذرشاپور بن آذرمانان اصفهانی به فرمان پیروز ساسانی باروی جی را تکمیل می کند و چهار دروازه به نام های خور، ماه، گوش و تیر برای آن قرار می دهد. به گفته این نویسندگان، دروازه های جی دلالت تقویمی داشتند، به طوری که در انقلاب تابستانی دروازه های ماه و تیر و در انقلاب زمستانی دو دروازه خور و گوش مطلع و مغرب خورشید قرار می گرفتند. پرسش اصلی مقاله این است که آیا گذاشتن نام چهار ایزد، که ضمنا نام روزهای یازدهم تا پانزدهم تقویم زردشتی نیز هست، بر دروازه ها ارتباطی با دلالت تقویمی آن ها دارد؟ در پاسخ به این پرسش ضمن ریشه یابی روایات مربوط به بنای جی نشان داده ایم که در زمان ساسانیان این چهار روز زمان برگزاری گاهنبارهای اول و دوم از گاهنبارهای شش گانه بوده است. موعد برگزاری گاهنبار دوم، در بزرگداشت آفرینش آب، چند روزی پس از انقلاب تابستانی بود. جشن دیگری در ستایش آب، آب ریزان یا آفریجکان در گویش اصفهانی، در انقلاب تابستانی برگزار می شد. با توجه به این اطلاعات می توان گفت که موقعیت مکانی چهار دروازه، که در زمان پیروز ساخته شده اند و نیز نام آنها با جشن های ستایش آب و وقایع نجومی هم زمان با آن ها مربوط بوده است. علاوه بر این، به نظر می رسد که نام دروازه گوش، نزدیک ترین دروازه به زاینده رود نیز یادآور یکی دیگر از جشن های بزرگ داشت آب به نام تیرگان اکبر باشد که در روز گوش از ماه تیر برگزار می شد.

کلیدواژه ها:

دروازه های جی" ، خشکسالی" ، پیروز ساسانی" ، گاهنبار" ، آب ریزان" ، " ، تیرگان"