بررسی های سطحی و زیرسطحی بر روی زمین شناسی و ویژگی های سیال کانه ساز در اندیس مس پورفیری نیاز، غرب مشکین شهر

مقدمه: اندیس مس نیاز در ۲۵ کیلومتری غرب مشکین­شهر و شرق زون کانه­زایی قره­داغ قرار دارد. از نظر زمین شناختی، نفوذ توده­های آذرین الیگومیوسن در درون واحدهای پالئوسن-ائوسن موجب رخداد دگرسانی و کانه­زایی شده است. واحدهای سنگی این منطقه شامل باتولیت Ι و ΙΙ (گرانودیوریت خانباز و گرانودیوریت خانکندی)، کوارتزمونزونیت/ کوارتزمونزودیوریت نیاز و واحدهای برشی و کانه­دار ریوداسیتی است. مواد و روش­ها: در این پژوهش به ویژگی­های زمین­شناسی، دگرسانی، کانه­زایی و شرایط فیزیکوشیمیایی سیال کانه­ساز این کانسار پرداخته می­شود. در این راستا، مطالعات زمین­شناسی، مطالعه و نمونه­برداری از زون­های دگرسان، کانی­سازی شده و مغزه­های حفاری صورت گرفته و ۲۳ نمونه به روش XRF، ۱۸ نمونه به روش ICP-OES مورد آنالیز قرار گرفته و مطالعات ریز دماسنجی میانبارهای سیال بر روی ۸ نمونه رگه­ای انجام شده است. نتایج و بحث: واحدهای نفوذی ماهیت کالک آکالن با پتاسیم بالا تا شوشونیتی داشته و ویژگی­های ژئوشیمیایی عناصر کمیاب در آنها حاکی از تشابه با ماگماهای مرتبط با فرورانش است. آنومالی منفی عناصر Ti و  Nbدر این سنگ­ها می­تواند به دلیل ماگماتیسم مرتبط با فرآیند فرورانش و همچنین پایداری فازهای حاوی این عناصر در طی ذوب بخشی و یا جدایش آنها در طی فرآیند تفریق باشد. غنی شدگی عناصر Pb, La, K, U, Th و تهی شدگی عناصر Sr, Ti, Nb را می­توان به آلایش پوسته ای نسبت داد. دگرسانی­های هیپوژن در نیاز شامل انواع پتاسیک، فیلیک، پروپیلیتیک و آرژیلیک حدواسط می­باشند. کانی­سازی در طی حداقل سه مرحله کانی­زایی پیشین، میانی و پسین رخ داده است. براساس مینرالوژی و توالی پاراژنتیکی حداقل پنج نوع رگچه در کانسار نیاز قابل تشخیص می­باشند. رگچه­های گروه A حاوی کوارتز+پیریت+کالکوپیریت+مگنتیت، رگچه­های گروه B نیز در زون­های دگرسانی پتاسیک و فیلیک حضور داشته، رگچه­های گروه C، عمدتا در مرحله کانه­زایی میانی تشکیل شده، رگچه­های گروه D اکثرا در زون دگرسانی فیلیک مشاهده می­شوند که در مراحل میانی و پایانی فعالیت­های گرمابی تشکیل شده و رگچه­های گروه E تقریبا فاقد کانی­های سولفیدی بوده و عمدتا دارای کانی­های روشن (کوارتز و/یا کلسیت) ± تورمالین هستند و اکثرا در زون­ دگرسانی پروپیلیتیک حضور دارند. چهار نوع میانبار سیال شامل تک فاز بخار، دو فازی غنی از مایع، دو فازی غنی از بخار و چند فازی حاوی فازهای جامد در رگچه­های کوارتزی کانسار نیاز وجود دارند. بررسی دماهای همگن شدن در زون­های دگرسانی نشان می­دهد که بیشترین فراوانی دماهای همگن شدن در زون پتاسیک در بازه C° ۳۶۰-۲۸۰، در زون فیلیک در دو بازه C° ۳۰۰-۲۸۰ و C° ۳۵۵-۳۲۰ و در زون پروپیلیتیک در بازه C° ۱۹۰-۱۷۰ قرار دارند. نتیجه ­گیری: پترولوژی و پتروژنز واحدهای آذرین میزبان، کانی­شناسی، دگرسانی گرمابی در محدوده نیاز موید کانی­سازی نوع مس پورفیری در این محدوده می­باشد. کانی­سازی سولفیدی اصلی شامل پیریت، مولیبدنیت، کالکوپیریت، اسفالریت و گالن به صورت رگه/رگچه­ای می­باشد. نتایج ریزدماسنجی سیالات درگیر نشانگر محدوده دمای همگنش ۱۷۰-۳۶۰ درجه سانتیگراد و محدوده شوری ۶۰- ۲/۰ درصد وزنی معادل نمک طعام می­باشد. جوشش و سرد شدن ساده سیالات کانه­ساز، فرآیندهای اصلی در نهشت کانه­های کانسنگی بوده­اند.

کلیدواژه ها:

دگرسانی ، مس پورفیری ، مشگین شهر ، میانبار سیال ، نیاز