بررسی مساجد دوره قاجار در تاریخ معماری گذشته ایران (مطالعه موردی: حکومت ۱۴۶ ساله سلطنت قاجاریان)

مسجد موضوعی است که قرآن با نگرشی جامع بدان آن پرداخته است. یکی از جنبه های تاکید در قرآن که کمتر مورد توجه قرار گرفته، موضوع ساخت و مکان یابی مساجد است. مساجد اولیه دوران اسلامی به تقلید از الگوی مسجد مدینه و بهره گیری از آموزه های قرآنی ساخته می شد. جایگاه و رتبه معماری قاجار در تاریخ معماری گذشته ایران (قبل از عصر جدید) قابل بحث و تامل است. به طور خلاصه، معماری قاجاریه ادامه معماری دوره های پیشین به ویژه صفویه است. در بسیاری از موارد به دلیل ورود عناصری مانند خیابان و میدان به ایران و همچنین سفر به اروپا و... تغییراتی در معماری قاجار رخ می دهد و معماری بر اساس این عناصر شکل می گیرد. بدین منظور سده سیزدهم هجری قمری در ایران مقارن با بخشی از حکومت ۱۴۶ ساله سلطنت قاجاریان است. در طی مدت حکومت قاجاریان، تحولات بسیار زیادی در شئون مختلف مملکت صورت گرفت. جامعه سنتی ایران در مواجه با نسیمها و گاها تندبادها ی مدرنیته قرار گرفت و بسیاری از هنجارها ی اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و هنری دستخوش تغییرات شد. معماری ایران نیز تحت تاثیر این تحولات قرار گرفت و پیکره معماری سنتی ایران و اصول نظری و شی وه های اجرایی آن در مقابل شرایط جدیدی قرار گرفت. هدف از این پژوهش بررسی معماری مساجد ایران در دوره قاجار است که نسبت به دوره های پیشین دچار تغییرات زیادی در ساخت و تزئینات معماری شده است. در این پژوهش با راهبرد توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر اسناد تاریخی و پرونده های ثبتی و بررسی های میدانی و مستند نگاری مساجد ایران در دوره قاجار به بررسی معماری و تزئینات مساجد پرداخته شد و با مطالعات کتابخانه ای بر پایه ی روش تفسیری - تاریخی، تاریخچه بناها و عوامل تاریخی موثر بر تغییرات این مساجد مورد بررسی قرار گرفت.

کلیدواژه ها:

طراحی ، بناها ، تزئینات ، معماری ، مساجد ایران ، دوره قاجار.