بررسی جلوه های آز در شخصیت های اسطوره ای شاهنامه با رویکرد به شخصیت کیومرث، جمشید، فریدون، نوذر و گرشاسپ

پژوهش حاضر پنج شخصیت کیومرث، جمشید، فریدون، نوذر و گرشاسپ فردوسی در ادبیات ایران باستان با تکیه بر جلوه های آز در اسطوره شاهنامه را جستجو کرده است. در این بررسی ها مشخص گردید که بیشتر این شخصیت های اساطیری در ایران باستان، خویشکاری ها و سرشت ایزدی داشته اند و پیشینه و جایگاه اصلی بسیاری از آنان را می توان به عنوان ایزدان و خدایان در باورهای کهن قوم هند ایرانی مشاهده نمود.فردوسی با هنر عظیم خود توانسته است شاهنامه را در عین تعدد و گستردگی منابع، به صورتی منظم و منسجم بیافریند وآن را به صورت یک کل یگانه و یکپارچه عرضه کند، اما در درازای زمان، گاهی کاتبان، عناصر یاداستان هایی را وارد متن کرده اند یا در عرض باقی عناصر و داستان ها، داستانی را ساخته یا جایگزین کرده اند. برخی محققان نیز بدون توجه به طرح منسجم و هدف نظم و انسجام شاهنامه، بخشی از این کتاب را به صورت گسسته و بریده و فارغ از سایر قسمت های آن، تفسیر و تحلیل کرده اند. مقاله ی حاضر می کوشد با تبین ساختار شاهنامه و پیوند اجزاء آن با هم، سبب و عوارض چنین مسائلی را آشکار کند تا فهم شاهنامه و دریافت ارزش آن به صورت علمی میسر شود. بدین ترتیب اسطوره در نهایت انعطاف، خود را با شرایط اقلیمی و اجتماعی اعصار گوناگون وفق می دهد تا ماندگاری و تداوم خود را در تمام اعصار تضمین کند و با تمام تغییرات و دگردیسی هایی که در اسطوره و شخصیت های آن ایجاد می شود، هویت و ساختار کلی آن ها در حماسه محفوظ می ماند و خود را به بهترین شکل در آثار حماسی و تاریخی ملل مختلف از جمله در شاهنامه نشان می دهد.

کلیدواژه ها:

جلوه های آز ، شخصیت های اسطوره ای ، شاهنامه