مطالعه روش های شیوع سنجی آسم ناشی از ورزش در دانش آموزان دختر 10 تا 18 سال

اهمیت ورزش و فعالیت بدنی در حفظ و ارتقای سلامت فرد به اثبات رسیده است. کاهش جاقی، افزایش آمادگی قلبی- عروقی و افزایش توان عضلانی از تأثیرات ورزش در ارتقا سالمت می باشد، ولی تاثیر فعالیت فیزیکی بر شاخص های تنفسی به درستی شناخته نشده است. برخی مطالعات نشان داده اند فعالیت فیزیکی مستمر می تواند عملکرد سیستم تنفسی را بهبود بخشد(1). از طرف دیگر فعالیت فیزیکی به عنوان یک عامل ایجاد کننده بروتکواسپاسم(تنگی نایژه یا تنگی نفس) مطرح می باشد(2)، به طوری که درصد قابل توجهی از ورزشکاران بدون این که هیج سابقه ای از آسم داشته باشند در حین فعالیت ورزشی و یا پس از آن دچار بروتکواسپاسم می شوند که درصدی از این افراد علامت دار می شوند. ورزش از شایعترین عوامل مستعد کننده حملات آسم می باشد و در آسم خفیف، علایم بالینی ممکن است فقط با ورزش کردن ظاهر شود. آسم ناشی از ورزش، تنگی زود گذر یا تنگی نفسی بدلیل انقباض برونش ها بعد از ورزش یا فعالیت شدید، تعریف شده است. به طور معقول، تقلا های ورزشی شدید که بیش از 2-3 دقیقه طول می کشند، علایمی را بروز می دهند. باید بدانید که بیشترین موارد انقباض برونشی و تنگی نفس بعد از قطع تمرین اتفاق می افتند که در ظرف 3 دقیقه شروع می شود، در 10 تا 15 دقیقه به حداکثر می رسد و در ظر ف 60 دقیقه رفع می شود. مطابق راهبردها و رهنمون هایی که در سال 2002 توسط انجمن جهانی پیشگیری و کنترل آسم منتشر و در سال 2006 بازنگری شدند، آسم ناشی از ورزش، تجلی واکنش فوق العاده راههای هوایی تعریف شده است نه یک نوع خاص آسم(3). این انقباض بونشی حتی در بسیاری از ورزشکاران حرفه ای نیز دیده شده است(4). به عنوان مثال، 11% از اعضای تیم ملی آمریکا(67نفر از 597 نفر ورزشکار ) در المپیک سال 1984(5) و همچنین 23% از ورزشکاران آمریکایی شرکت کننده در المپیک زمستانی 1998 به آسم یا آسم ورزشی مبتلا بوده اند(6). علی رغم مطالعات متعدد انجام شده هنوز این موضوع که ورزش و نوع فعالیت فیزیکی باعث اسپاسم یا انقباض برونش ها می شود و یا ورزش زمینه ساز تاثیر عوامل محرک بر سیستم تنفسی می گردد مورد بحث است. در هوای سر ورزش سبب افزایش تماس راههای هوایی با هوای خشک و سرد و در هوای گرم باعث تماس با گرده های گیاهان و موارد آلاینده حرفه ای شده و همین موضوع سبب ایجاد اسپاسم و انقباض راههای هوائی می شود(6،7).با توجه به اینکه در حین ورزش، نیاز به اکسیژن و تنفس افزایش می یابد و گردش هوا در مجاری هوایی بیشتر است. از یک سو فرصت گرم و مرطوب شدن هوا کمتر بوده و از سوی دیگر تماس با مواد آلرژن افزایش می یابد و به این ترتیب احتمال ایجاد بروتکواسپاسم در حین ورزش تشدید می شود. وقتی میزان اسپاسم ایجاد شده به حدی باشد که سبب کاهش FEV1 به میزان 10% یا بیشتر نسبت به قبل از ورزش شود و یا تغییری به میزان 10 تا 25% در (peakexpiratory flow Rate) PEFR ایجاد نماید اصطلاح آسم ورزشی به کار می رود(8،9)و برخی مطالعات نیز کاهش 5/6% را به عنوان بروتکواسپاسم خفیف تفسیر نموده اند(10) که بر حسب نوع ورزش و شرایط محیطی آن بین 10 تا 15 درصد در افراد بدون سابقه آسم و آلرژی گزارش شده است، ولی قطعاَ میزان اسپاسم به میزان کمتر که باعث کاهش کمتری در ظرفیت حیاتی گردد بیشتر می باشد(4، 11، 12). در این زمینه مطالعات متعددی در رشته های مختلف ورزشی در جهان و درچند رشته محدود مانند فوتبال و بسکتبال در کشور ایران انجام شده است. این مطالعات نشان می دهند که آم ناشی از ورزش های سنگین مانند فوتبال، بسکتبال، دو استقامت و ... که نیاز به حجم تهویه ای بیشتری دارند و همچنین در ورزش هایی مانند هاکی روز یخ و اسکی که در هوای سرد و خشک انجام می گیرند، بیشتر اتفاق می افتد، و میزان ابتلا به برونکواسپاسم در ورزش های سریع و یا ورزش هایی مانند والیبال، شنا و ... که به حجم تهویه ای کمتری نیاز دراند، بسیار کمتر می باشد. همچنین مطالعات محدود دیگری نیز در زمینه اسم فعالیتی دانش آموزان در ایران انجام گرفته است ولی تاکنون هیچ مطالعه جامع و کاملی بر روی گروههای مختلف جمعیت دانش آموزی با ویژگی های متفاوت آنان از نظر سن، قد، وزن و دوره های سنی مختلف از کودکی تا جوانی انجام نشده است ولی مطالعه حاضر حاوی این شرایط و خصوصیات است. هدف این تحقیق، مطالعه روش های تشخیص و شیوع سنجی آسم ناشی از ورزش دانش آموزان پایه های مختلف تحصیلی با خصوصیات و ویژگی های متفاوت، در فعالیت ورزشی دو که از ورزش های پایه می باشد و ارئه بهترین شیوه و روش تشخیص در سطح مدارس، است. در این مطالعه پارامترها و حجم های کامل تنفسی همه آزمودنی ها با استفاده از دستگاه اسپیرومتری کامپیوتری ساخت کشور آلمان بدست آمده و با استفاده از دستگاه تنفس سنج دستی(پیک فلومتر)، ابتدا پیک فلو پایه آزمودنیها گرفته شد و با تغییرات تنفسی آنها در 5 و 10 دقیقه بعد از ورزش دو برای تشخیص آسم ناشی از ورزش مقایسه شد. همچنین برای مطالعه دقیق تر، همه آزمودنی ها پرسشنامه بین المللی ایساک را نیز تکمیل نمودند.