بررسی ساختارهای گفتمان مدار در دو روزنامه ی خاطرات اعتمادالسلطنه ووقایع اتفاقیه براساس نظریه ی هاج وکرس وفاولر

روزنامه‌ی خاطرات اعتمادالسلطنه،خاطرات شخصی وروزانه‌ی محمدحسن‌خان صنیع‌الدوله معروف به اعتمادالسلطنه،وزیرانطباعات اواخر دوره‌ی ناصری است.اعتمادالسلطنه از نزدیکان شاه بود.کمتر روزی بود که به حضورشاه نرود ومدت درازی با او نباشد.درسفرها همسفر ودرحضر وخلوت،هم‌نشین شاه بود وطبعاً می‌توان اورا از محارم شاه دانست.هرشب پس‌ازاین‌که از حضور شاه به منزل می‌آمد به نوشتن شرح وقایع روز می‌پرداخت وبه قول خودش احدی ازآن خبر نداشت.تنها کسی که از تحریر این خاطرات باخبر بود عیال او بود که گاهی به علت کسالت یا خستگی شوهر محرر روزنامه بود.(خاطرات اعتمادالسلطنه،1355:شش مقدمه) روزنامه‌ی اعتمادالسلطنه را به دو بخش باید تقسیم کرد:یک قسمت مربوط است به29جمادی الاولی1292 تا19محرم1293 که دریک مجلد نوشته شده‌است ودنباله ندارد اما قسمت دیگر یادداشت‌های مربوط به16ربیع‌الثانی1298 تا14شوال1313(پنج روز قبل از فوت او)است.(همان:شش مقدمه) نثر این روزنامه ساده،روان وتلگرافی است.جملات بیشتر منفصل ومستقل ساده هستند وجمله‌ی مرکب نسبت به ساده بسامد کمتری دارد.جملات تک کلمه ای نیز درآن بسیار استفاده شده که این امر موجب شتاب کلام شده است. روزنامه‌ی وقایع اتفاقیه از جمله روزنامه‌های رسمی زمان ناصرالدین شاه است که نخستین شماره‌آن در5ربیع‌الاول سال1267انتشاریافت وهرهفته پنج‌شنبه ها درتهران درشش صفحه به طبع می‌رسید ومنتشر می‌شد.این روزنامه که به اهتمام امیرکبیربنیان نهاده شد پس از قتل وی اداره ی آن به افراد گوناگون ودر سال 1288به محمدحسن خان صنیع‌الدوله(اعتمادالسلطنه)وزیر انطباعات ناصری واگذارشد.دو روزنامه‌ی خاطرات و وقایع اتفاقیه اگرچه درهردواعتمادالسلطنه نقش اساسی دارد اما ازآنجایی که مخاطب آن‌ها متفاوت است نثرشان نیز تفاوت های زیادی باهم دارد. روزنامه‌ی وقایع نسبت به خاطرات نثر سنگین‌تری دارد.جملات مرکب بیشتر درآن به کاررفته است.نثرآن مطول است وجملات پیچیده،طولانی ومتداخل هستند.دراین روزنامه گزارش هایی از نقاط مختلف ممالک محروسه،اخبار دول خارجه،نرخ اجناس وگاه حوادث وآب وهوا نوشته می‌شده است. آن‌چه در دو روزنامه کاملاً مشهود است این است که زبان،ابزار قدرت ودراختیار صاحبان منصب وقدرت است.چیدمان کلام،استفاده از الگوهای نحوی خاص و بهره‌گیری از عناصر مختلف زبانی وبه‌کاربردن واژگان حوزه‌ای خاص نشان می‌دهدکه نویسنده یا نویسندگان این دو روزنامه نسبت به آن‌چه می نویسند حالت سرسپردگی دارند وکاملاً تحت تأثیر قدرت هستند واز طریق الگوهای زبانی که تولید می‌کنند،هم‌چنان به تداوم این وضعیت یعنی فاصله‌ی زیاد قدرت بین طبقه‌ی حاکم ومردم کمک می‌کنند.مخصوصاً در روزنامه‌ی وقایع که هرهفته چاپ ومنتشر می‌شودودولت علیه نظارت مستقیم دارد این کارکردهای زبانی آشکار‌تراست.در روزنامه‌ی خاطرات نیز اگرچه درآن زمان مخاطبی نداشته بازهمان حالت قدرت‌زدگی که حتی به تملق وچاپلوسی هم می‌رسد به چشم می‌خورد.