استقبال و تتبع شاعران از قصیده ی رودکی

استقبال / اقتفاء/تتبع / نظیره گویی در اصطلاح ادب آن است که شاعری ، شعر شاعری دیگر را سرمشق قرار دهد و با تقلید وزن و قافیه ی آن ، شعری که اصطلاحاً به آن نظیره گویند ، بسازد . موضوع تتبع در نقدالشعر کهن اسلامی عموماً در خاتمه ی فن بدیع و ذیل سرقات شعری بحث شده است . پرداختن به موضوع تتبع / استقبال / نظیره گویی صرفاً در حوزه ی بحث از سرقات شعری گر چه می تواند منابع الهام شاعران را – درمواردی – و نهایتاً میزان تأثیرپذیری یا تأثیرگذاری یک شاعر را نشان دهد ، اما با اتخاذ رویکردی امروزی و به طور مشخص رویکردی تطبیقی و تاریخی ، اگر چنانچه ، تتبع یک شعر را در گستره ی تاریخی و اعصار بعدی، به استقصا و استیفای تمام – البته در حد ممکن و مقدور – بتوان پی گرفت و نمونه ها را استخراج کرد و سپس میزان تأثیرپذیری هر یک از شاعران را در حوزه ی صورت و معنا نشان داد ، بی شک می توان به درک و تحلیل تطبیقی و تاریخی عمیق تری نسبت به چگونگی سیر و تحولات گوناگون سنت و میراث شعری ارجمند ادب فارسی دست یافت و گذشته از آن ، چنین تحقیقی می تواند هر نوع بررسی و تحلیل و نتیجه گیری را به نمونه ها و شواهدی کافی و مجاب کننده ، مستند سازد و طبیعتاً نتایج چنین بررسی ای ، با دور شدن از هر نوع کلی گویی و ابهامی ، نتایجی صریح ، جزئی ، دقیق و قابل استناد خواهد بود و در عین حال می تواند میزان مرجعیت شاعران و مراتب تقلید و یا خلاقیت هر یک از ایشان را به روشنی نشان دهد . در این تحقیق یکی از برجسته ترین قصاید پدر شعر فارسی یعنی رودکی با مطلع : باد جوی مولیان آید همی بوی یار مهربان آید همیاز جهت تتبع و استقبال در آثار شاعران پس از وی به دقت پی گیری شده است . نتایج این تحقیق به طور مشروح و مستند به شواهد و دلایل کافی ، به روشنی این مطلب را نشان می دهد که شهرت و رواج فوق العاده ی قصیده ی رودکی باعث شده است که شعر او مورد تتبع شاعران اعصار بعدی قرار گیرد . گستره ی زمانی این تحقیق از قرن پنجم هجری آغاز و به دوره ی معاصر منتهی می شود.

کلیدواژه ها:

شعر فارسی ، رودکی ، قصیده ، استقبال ، تتبع ، نظیره