ارزیابی روند تغییرات الگوهای آب و هوایی در حوضه دریاچه ارومیه و تهدیدات زیست محیطی و امنیتی ناشی از آن

در دهه های اخیر تغییرات زیست محیطی مانند تغییرات آب وهوا، آلودگی فراگیر و خشک سالی چالش ها و تهدیدات اساسی را برای امنیت انسانی در سراسر جهان ایجاد کرده است. دریاچه ارومیه با مساحتی بالغ بر ۵۱۷۸۶ کیلومترمربع بزرگ ترین دریاچه داخلی ایران و از مهم ترین و باارزش ترین بوم سازگان های آبی ایران به شمار می رود. در سال های اخیر در اثر افزایش جمعیت، افزایش چاه های مجاز و غیرمجاز، خشک سالی های چندساله، سدسازی های بدون برنامه، ساخت پل میان گذر  و عدم هماهنگی و همکاری بین دستگاه های اجرایی باعث خشک شدن پهنه عظیمی از این دریاچه شده است. هدف از این تحقیق بررسی تغییرات الگوهای آب و هوایی در حوضه دریاچه ارومیه و تهدیدات امنیت و زیست محیطی ناشی از آن می باشد. بدین منظور از داده های میانگین بارش ماهانه، حداکثر دما، حداقل دما و میانگین دمای ماهانه ایستگاه های سینوپتیک واقع در محدوده حوضه دریاچه ارومیه استفاده گردید. نتایج حاصل از این تحقیق درزمینه روند دمای سالیانه نشان دهنده روند افزایشی معنی دار دما در ایستگاه های تبریز، مراغه، ارومیه، مهاباد، تکاب است. نتایج حاصل از بررسی بارش نیز نشان دهنده روند کاهشی در تمام ایستگاه ها با شدت های مختلف بوده که این روند در ایستگاه های تبریز، ارومیه، مراغه و تکاب معنی دار می باشد. ازنظر میزان آسیب پذیری و تهدیدات زیست محیطی، اکثر شهرهایی که در بخش شرقی دریاچه قرار دارند در اوج خطرپذیری هستند. بررسی ها نشان می دهد که اگر روند خشکی دریاچه ارومیه به صورت صحیح و در نگاه کلان تر کنترل نشود، منطقه مورد نظر با سلسه مراتبی از تهدیدها روبرو خواهد شد، بدین معنا که برخی تهدیدها به عنوان عامل ایجاد و تقویت تهدیدهای دیگر عمل خواهند کرد. در این چارچوب، اولین جرقه بحران هیدروپلتیک با شروع تهدیدات زیست محیطی زده می شود که این تهدید زیست محیطی به شکل گیری تهدیدهای اقتصادی منجر می شود و تهدید اقتصادی نیز زمینه تحقق تهدیدهای اجتماعی و سیاسی را فراهم می سازد که مستقیما بر امنیت داخلی و خارجی اثرگذار است. در صورت رفع نشدن تهدیدهای اجتماعی و سیاسی، دخالت دولت های خارجی هم زمان با تنش های داخلی ایجادشده و در شدیدترین وجه آن می تواند به صورت تهدید نظامی و اقدام نظامی تجلی یابد.

کلیدواژه ها:

الگوهای آب و هوایی ، منابع آب ، حوضه دریاچه ارومیه ، تهدیدات زیست محیطی و امنیتی