چارچوب مفهومی سنجش و ارزیابی امنیت آب شهری (مورد مطالعه: کلان شهر اهواز)

سابقه و هدف: دستیابی به امنیت آب شهری یک چالش بزرگ برای بسیاری از کشورها است. امنیت آب شهری یک نگرانی عمده در زمینه ی شهرنشینی و تغییرات آب و هوایی ایجاد کرده است. امنیت آب فراتر از داشتن زیرساخت خوب یا حکمرانی خوب است. داشتن تفکر سیستمی و مدیریت یکپارچه می تواند به درک مکانیسم هایی که بر امنیت بلند مدت آب یک شهر تاثیر می گذارد، کمک کند. امروزه کلان شهر اهواز، با رشد فزاینده جمعیت به سبب توسعه فعالیت های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به یکی از بزرگ ترین شهرهای ایران تبدیل شده است با توجه به اینکه روند ساخت وساز و توسعه شهری و رشد بی رویه جمعیتی در این کلان شهر، تابع برنامه مدون و از پیش تعیین شده ای نبوده و برنامه های تامین و توزیع آب آن با افزایش جمعیت همگون نبوده است؛ لذا در این شهر نیز همانند تمام شهرهای بزرگ ایران و جهان از لحاظ تامین امنیت آب مشکلات گوناگونی وجود دارد. تغییر اقلیم جهانی، ویژگی جغرافیایی این کلان شهر، مسائل زیست محیطی، آلودگی منابع آبی و کافی نبودن منابع آبی برای جمعیت حاضر از یک سو و از سوی دیگر افزایش روزافزون مصارف صنعتی آب، وجود صنایع بزرگ، شهرها و شهرک های جدید و روبه رشد در اطراف این کلان شهر و نیز مصارف عظیم آب در زمین های کشاورزی اطراف شهر اهواز باعث محدودتر شدن منابع آبی شده است. ادامه این روند همگی دلایلی برای نیاز به یک برنامه ریزی و ارزیابی جامع از امنیت آب برای آینده هست. مواد و روش ها: در ادامه این پژوهش به منظور تحلیل روند سری زمانی تغییرات پارامترهای اقلیمی بارش و میزان دبی ایستگاه اهواز طی بازه زمانی۷۰ ساله (۱۴۰۰ – ۱۳۳۰) مورد بررسی قرار گرفت و روند زمانی تغییرات پارامترهای اقلیمی مذکور با استفاده از آزمون ناپارامتری من-کندال در سری زمانی ماهانه، فصلی و سالانه طی دوره آماری مورد مطالعه محاسبه گردید. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که طی روند زمانی مورد مطالعه سال تغییراتی در پارامترهای اقلیمی مذکور بر شهر اهواز در وجه کاهش بارش و کاهش میزان دبی، خود را نشان داده است و پیامدهایی را برای کلان شهر اهواز در پی داشته است. این مطالعه یک رویکرد سیستماتیک برای درک بهتر امنیت آب شهری، با یک تعریف کاری و یک چارچوب ارزیابی برای اعمال در مناطق شهری ارائه می کند. تعاریف عملیاتی پیشنهادی از امنیت آب شهری بر اساس هدف توسعه پایدار سازمان ملل متحد (UN) در مورد آب و فاضلاب و حقوق بشر است. چارچوب ارزیابی برای دستیابی به امنیت آب شهری به چهار بعد اصلی بستگی دارد: آب آشامیدنی و انسان، اکوسیستم، تغییرات آب وهوا و خطرات مرتبط با آب و عوامل اجتماعی- اقتصادی.نتیجه گیری: این چارچوب بیشتر امکان تجزیه وتحلیل روابط و تجارت بین شهرنشینی و امنیت آب و همچنین بین شاخص های فوق الذکر را فراهم می کند. به کارگیری این چارچوب به دولت ها، سیاست گذاران و ذینفعان آب کمک می کند تا منابع کم را به طور موثرتر و پایدارتر هدف قرار دهند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که دستیابی به امنیت آب شهری نیازمند رویکردی جامع و یکپارچه با ذینفعان مشترک برای ارائه راهی معنادار برای بهبود مدیریت و درک امنیت آب شهری است.

کلیدواژه ها:

برنامه ریزی یکپارچه ، تضمین منابع آبی ، کلان شهرها ، اهواز