موانع مشارکت پایدار جوامع روستایی در طرح های آبخیزداری

عوامل متعددی باعث عدم مشارکت مردمی در طرح های آبخیزداری می شوند که هدف از پژوهش حاضر شناسایی، طبقه بندی و نیز اولویت بندی آن ها در حوزه آبخیز بوشکان استان بوشهر از دیدگاه آبخیزنشینان و کارشناسان است. بدین منظور ابتدا این عوامل مشخص و طبقه­بندی شد. سپس پرسشنامههای مقایسات زوجی و لیکرت به عنوان ابزار اندازه گیری تهیه و روایی پرسش نامه ها مبتنی بر نظرات خبرگان تائید شد. پس از تکمیل پرسش نامه های تحلیل سلسله مراتبی توسط ۳۴ کارشناس خبره، برای اولویت بندی شاخص ها، از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی استفاده شد. به منظور اولویتبندی شاخصها و زیرشاخصهای موثر بر عدم مشارکت پایدار مردمی در طرح های آبخیزداری از منظر ساکنان حوضه، از پرسش نامه با طیف لیکرت به عنوان ابزار اندازهگیری استفاده، و پس از سنجش روایی و پایایی پرسشنامه نظرسنجی به عمل آمد. واحد نمونه، خانوار روستایی و به منظور محاسبه حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد. بر پایه تعداد خانوار موجود در این دهستان (۶۷۸ خانوار)، تعداد ۲۴۵ پرسشنامه از سرپرست خانوار تکمیل شد. نتایج تحلیل سلسله مراتبی نشان داد که از منظر خبرگان شاخص طراحی و اجرای دارای بیش ترین و شاخص آموزشی و ترویجی دارای کم ترین اولویت است. هم چنین نتایج آزمون فریدمن بیان گر وجود اختلاف معنی داری بین عوامل موثر بر عدم مشارکت مردم در پروژه های آبخیزداری از منظر خبرگان است به طوری که زیرشاخص "عدم آموزش ساکنان حوضه در خصوص طرح ها و اهداف مربوطه" با میانگین رتبه ۴۹/۸ دارای بیش ترین اولویت نسبی و زیرشاخص "دیر بازده بودن طرح های آبخیزداری" با میانگین رتبه ۰۶/۴ دارای کم ترین اولویت نسبی در عدم مشارکت مردم در پروژه های آبخیزداری هستند. از دیدگاه جوامع محلی، زیرشاخص "عدم آموزش ساکنان حوضه در خصوص طرح ها و اهداف مربوطه" با میانگین رتبه ۹۲/۸ دارای بیش ترین اولویت نسبی و زیرشاخص "نادیده گرفتن درآمد مردم به عنوان انگیزه اقتصادی مستقیم در اجرای طرح های آبخیزداری" با میانگین رتبه ۱۸/۴ دارای کم ترین اولویت نسبی در عدم مشارکت مردم در پروژه های آبخیزداری در حوزه آبخیز بوشکان هستند.

کلیدواژه ها:

friedman's tests ، Fuzzy hierarchical analysis ، ranking ، Bushkan watershed ، آزمون های فریدمن ، تحلیل سلسله مراتبی فازی ، رتبه بندی ، حوزه آبخیز بوشکان