طراحی آزمون درک دستور زبان ترکی آذربایجانی در کودکان ۶-۴ ساله و بررسی روایی مقدماتی

هدف: دستور زبان به عنوان عنصر کلیدی دانش زبانی و عامل پیش­بینی کننده یادگیری و موفقیت تحصیلی می­باشد. تشخیص زودهنگام اختلالات دستور زبان قبل از ورود به مدرسه بسیار مهم می­باشد. تاکنون هیچ ابزاری برای ارزیابی درک دستور زبان ترکی­آذربایجانی در دنیا طراحی نشده است. نبود آزمون برای تشخیص اختلالات زبانی و دستور زبان در ترکی­آذربایجانی، یکی از مشکلات اصلی آسیب­شناسان گفتار و زبان در کشور ایران می­باشد. پژوهش حاضر با هدف گزارش مراحل مربوط به طراحی آزمون درک دستور زبان ترکی­آذربایجانی در کودکان ۴ تا ۶ ساله به همراه بررسی روایی محتوایی و صوری انجام گردید. روش بررسی: این پژوهش به روش ترکیبی اکتشافی (کیفی -کمی) و در دو بخش انجام گرفت. در بخش اول استخر گویه­ها برای آزمون مقدماتی تهیه گردید و در بخش دوم، مراحل روایی محتوایی و صوری طی شد. فرآیند اجرای پژوهش حاضر در پنج مرحله انجام شد. در مرحله اول طرح کلی آزمون و مراحل مختلف آن بر اساس مدل طراحی سیستماتیک آزمون سازی تعیین گردید. در مرحله دوم مفهوم و سازه آزمون توصیف و تمامی مشخصات آن تعیین گردید. در این مرحله برای انتخاب سازه آزمون، چهار معیار اصلی در نظر گرفته شد. در مرحله سوم ساخت­های دستوری و گویه­های آزمون تعیین گردید. به عبارت دیگر، پس از بررسی پایگاه­های اطلاعاتی مختلف و مرور منابع موجود، ۴۲ ساخت دستوری زبان ترکی­آذربایجانی استخراج گردید که از این تعداد ۸ ساخت پس از بررسی اولیه توسط متخصصین حذف شدند. سپس در گام بعدی و برای طراحی مجموعه گویه­ای، ۲۰۴ گویه برای ۳۴ ساخت دستوری باقی­مانده طراحی شدند. در مرحله چهارم و پس از آماده­ سازی گویه­ها برای نسخه اولیه آزمون، روایی محتوایی محاسبه گردید. جهت تعیین روایی محتوایی از افراد متخصص در زمینه دستور زبان ترکی­آذربایجانی و آشنا با طراحی آزمون دعوت شد تا به بررسی و تکمیل فرم روایی محتوایی و تبادل نظر بپردازند. در ابتدا جهت محاسبه نسبت روایی محتوایی، ۱۱ نفر از متخصصین ساخت­ها و گویه­ها را ارزیابی کرده و نظرات خود را در این مورد بیان کردند. سپس طراحی تصویر براساس ملاک­های مهم تیم پژوهشی انجام شد. در نهایت برای محاسبه شاخص روایی محتوایی، از  ۱۱ متخصص دیگر خواسته شد تا ارتباط جمله هدف را با تصویر مربوطه بررسی کنند. سپس بر طبق نظر اعضای تیم پژوهشی و متخصصین، دو گویه مناسب­تر از بین چهار گویه برای هر ساخت دستوری انتخاب گردید و در نسخه اجرایی برای مطالعه پایلوت قرار گرفت. در مرحله پنجم نسخه اولیه آزمون بر روی ۳۰ کودک ۴ تا ۶ ساله با رشد طبیعی و دارای معیارهای ورود به پژوهش اجرا شد و در نهایت روایی صوری آزمون به صورت کیفی محاسبه گردید. یافته ها: پس از مرور متون و مطالعات مرتبط و تجزیه و تحلیل یافته­ها و مفاهیم و با محاسبه نسبت روایی محتوایی، دو ساخت دستوری حذف گردید و ۳۲ ساخت دستوری با ۱۲۸ گویه که دارای مقادیر نسبت روایی محتوایی بزرگتر یا مساوی ۰.۵۹ بودند، باقی ماندند. پس از طراحی تصویر و محاسبه شاخص روایی محتوایی، در صورتی که شاخص گویه­ای، بزرگتر یا مساوی ۰.۷۹ بود، به عنوان روایی محتوایی مناسب در نظر گرفته می­شد. نسخه اولیه آزمون جهت اجرا شامل ۳۲ ساخت دستوری و ۶۴ گویه بود. در مرحله اجرایی آزمون، هیچ کدام از گویه­ها خطادار نبودند و فقط ۱۰ گویه مورد بازبینی قرار گرفت و اصلاح گردید. نسبت روایی محتوایی ۰.۹۱ و شاخص روایی محتوایی آزمون ۰.۸۷ محاسبه شد که در محدوده مناسب قرار گرفتند. نتیجه گیری: آزمون درک دستور زبان ترکی­آذربایجانی دارای روایی محتوایی و صوری مناسب می­باشد و می تواند پس از انجام همه مراحل روایی و پایایی برای ارزیابی درک دستور زبان ترکی­آذربایجانی در کودکان ۴ تا ۶ مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

Azerbaijani-Turkish ، Comprehension ، Validity ، Development ، Grammar ، Test ​​​​​​​ ، ترکی­ آذربایجانی ، درک ، روایی ، طراحی ، دستور زبان ، آزمون