پیش ‎بینی استقرار نتاج درختان مادری بلوط ایرانی بر اساس نشانگرهای ریخت شناسی و فلورسانس کلروفیل

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: تجدیدحیات درختان در جنگل‎های با فصل خشک طولانی مانند زاگرس با دشواری­ های زیادی روبرو است. پیش‎بینی مقاومت به تنش خشکی در نتاج بر اساس  ویژگی ­های ریخت‎شناسی برگ و بذر درختان مادری و خصوصیات فیزیولوژیک نتاج مانند عملکرد بهینه فتوسیستم II می‎تواند به افزایش کارآیی جنگل‎کاری‎ها منجر شود. مواد و روش ها: در این پژوهش نتاج حاصل از ۴۰ درخت بلوط ایرانی از هشت پروونانس واقع در جنگل های زاگرس جنوبی از نظر مقاومت به تنش کمبود آب با استفاده از مشخصات جغرافیایی، رویشی و فیزیولوژیکی نظیر عملکرد بهینه فتوسیستم II در شرایط گلخانه ای ارزیابی شدند. همچنین درصد استقرار نهال با انجام آزمون پروونانس در عرصه برای هر درخت مادری به‎مدت دو سال تعیین گردید. داده ­های حاصل از این دو آزمون به‎همراه اطلاعات مربوط به ریخت‎شناسی برگ و بذر هر درخت مادری برای توسعه مدل‎های پیش بینی کننده استقرار نهال در عرصه مورد استفاده قرار گرفت. نهال‎های بلوط ایرانی حاصل از درختان مادری مختلف در گلخانه تحت تنش خشکی با قطع آبیاری به‎مدت یک ماه قرار گرفتند. سپس نهال‎ها دوباره به‎مدت یک ماه آبیاری شدند و در تمام مراحل میزان عملکرد بهینه فتوسیستم II، درصد زردی برگ و درصد زنده‎مانی نهال‎ها ثبت گردید. همچنین استقرار نتاج درختان مادری در عرصه جنگلی بر اساس درصد زنده‎مانی و ارتفاع نهال­ ها در طی دو سال ارزیابی گردید و ارتباط آنها با خصوصیات ریخت‎شناسی برگ و بذر درختان مادری بررسی گردید. یافته ها: نتایج مشخص نمود که ارتباط مثبت بین درصد زنده‎مانی، شاخص‎های مقاومت به تنش در شرایط گلخانه‎ای با درصد زنده‎مانی و ارتفاع نهال‎ها در عرصه جنگلی وجود دارد. همچنین نهال‎های حاصل از مبدا بذر خشک‎تر، ارتفاعات و عرض‎های جغرافیایی پایین دارای مقاومت به خشکی بالاتری در شرایط کنترل شده گلخانه‎ای بودند. اما هیچ‎یک از پارامترهای رویشی و زنده‎مانی در عرصه با ویژگی‎های محیطی مبدا بذر ارتباط نداشت. ارتباط بین صفات ریخت ­شناسی برگ و بذر درختان مادری با مقاومت به تنش و استقرار نهال­ ها نشان داد که نهال­ های حاصل از بذور پهن ­تر و سنگین­ تر دارای ویژگی­ های رویشی و زنده ­مانی بهتر تنها در سال اول بودند. همچنین برخی صفات ریخت­ شناسی برگ درختان مادری مانند طول دمبرگ، پهنای دندانه و تعداد رگبرگ از صفات تاثیرگذار در موفقیت استقرار نهال­ ها در عرصه جنگلی بودند.   نتیجه­گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که جمع ­آوری بذور بزرگ­تر از درختان مادری همراه با ویژگی ­های مناسب ریخت­ شناسی برگ می­ تواند در موفقیت جنگل ­کاری ­ها موثر باشد. همچنین استفاده از صفات فیزیولوژیک در شرایط کنترل­ شده گلخانه می ­تواند در انتخاب نتاج مقاوم حاصل از جمعیت­ها یا درختان مادری برتر کمک نماید.

کلیدواژه ها:

Keywords: Chlorophyll fluorescence ، Drought resistant index ، Regeneration ، Zagros forests ، Mother tree traits ، واژه ­های کلیدی: تجدیدحیات ، جنگل زاگرس ، شاخص مقاومت به خشکی ، فلورسانس کلروفیل ، ویژگی درخت مادری