ارزیابی ارتباط زمانی خشکسالی های هواشناسی و آبشناسی با کاربرد برنامه ریزی های ژنتیک (GP) و سامانه ی استنتاج تطبیقی عصبی- فازی (ANFIS) در حوضه ی آبخیز صوفی چای

پیش بینی پدیده هایی نظیر خشکسالی، که گاهی آثار زیان بار آنها جبران پذیر نیست، یکی از مهمترین مسائل برای محققان بوده است. در این پژوهش با بهره وری از داده های بارش و جریان­های ماهانه ی۴۰ ساله (۱۳۴۹-۱۳۸۸) در حوضه ی آبخیز صوفی چای واقع در استان آذربایجان شرقی، دوره های خشکی مربوط به هر گروه داده بارش و جریان، با کاربرد روش رژیم بهنجار ماهانه استخراج گردید، سپس ارتباط زمانی بین خشکسالی­های هواشناسی و آبشناسی با کاربرد روش­های هوش مصنوعی نظیر GP و ANFIS بررسی شد تا با استفاده از شبیه مناسب­تر بتوان با داشتن خشکسالی­های هواشناسی، خشکسالی­های آبشناسی را از نظر زمان وقوعشان، قبل از رخدادن آنها پیش بینی کرد. دو روش مزبور با به بکارگیری آماره های مناسب، مانند ضریب همبستگی (r۲)، مجذور میانگین مربعات خطا (RMSE) و میانگین مطلق انحرافات (MAD) ارزیابی شدند؛ نتایج نشان دادند که بین هر دو خشکسالی، در هر دو شبیه انتخاب شده، همبستگی بالایی با ضریب همبستگی در حدود ۹۹/۰ وجود دارد، که بیانگر نیکویی هر دو شبیه در ایجاد ارتباط زمانی بین خشکسالی­های هواشناسی و آبشناسی می باشد. با توجه به معیارهای خطا می توان نتیجه گرفت که می توان زمان رخدادن خشکسالی آبشناسی را با کاربرد روش ANFIS، و با آماره های ۹۸/۴ RMSE= و۸۳/۳ MAD= نسبت به شبیه GP با ۴۳۷/۶ RMSE= و ۲۰۱/۵ MAD=  با اطمینان بیش­تری پیش بینی کرد.

کلیدواژه ها:

خشکسالی هواشناسی ، خشکسالی آبشناسی ، شبیه GP ، شبیه ANFIS