کارکرد بن مایه های مشترک اسطوره ای در یک روایت عامه کردی و پاره روایتی از رمان کلیدر

اسطوره­ها بیانگر آمال، هراس و آرزوهای بشری­اند. متن­های ادبی و عامه در ژرف­ساخت اندیشگی خود از بن­مایه­ها و مفاهیم اسطوره­ای گریزی ندارند. اسطوره­ها با کارکرد روایی خود، بن­مایه­ها و تصاویر کهن­الگویی آدمی را در بافت­های گونه­گون روایت­های کلاسیک و عامه آشکار می­کنند. پاره­روایت دیدار و وصال مارال و گل­محمد که این بررسی  به آن می­پردازد، یکی از اساسی­ترین بخش­های رمان کلیدر است. روایت عامه و کردی «محمودخان بالک و خاتون پریزاد» نیز از جمله روایت­های برجسته و مشهور در فرهنگ عامه کردی است. مساله­ این پژوهش کارکرد بن­مایه­های مشترک اسطوره­ای است که پاره­روایت و روایت عامه پیش­گفته را ساختار­بندی می­کنند. نوشتار حاضر بر اساس رهیافت اسطوره­شناسی به متن­های یادشده می­نگرد و با روشی­ توصیفی و تحلیلی­، با هدف تبیین پیوندهای اسطوره­ای و اندیشگی در دو روایت یادشده به واکاوی بن­مایه­های اسطوره­ای این دو روایت خواهد پرداخت. هر دو روایت بر بنیان عناصر روایی چون زن، آب، چشمه، گیاه، ماه و حیوان حرکت داستانی و روایی خود را پیش می­برند. این عناصر، بن­مایه­های کهن­الگویی چون زندگی، تسلسل حیات، سحر و جادو، هراسناکی کهن­الگوی آنیما و مهار سایه را در هر دو روایت نمایان می­کنند و آن­ها را رنگ اسطوره­ای می­بخشند. بر اساس بن­مایه­های مشترک اسطوره­ای  که بافت زبانی و ساختار روایی این دو روایت را نظام­بندی می­کنند؛ می­توان بدین نتیجه رسید که رمان کلیدر سوای سویه های دیگر بینامتنی، از فرهنگ عامه کردی و بن­مایه­های اسطوره­ای و کهن­ الگویی آن نیز تاثیر پذیرفته است و بر این اساس نویسنده کلیدر زیستی دوباره را در افق اندیشگی مردم و فرهنگ کردی تجربه کرده است.

کلیدواژه ها:

اسطوره ، کرد ، کلیدر ، روایت عامه ، کهن الگو