مروری بر وضعیت شوری خاک در اراضی دیم ایران

حدود ۸۰ درصد اراضی کشاورزی جهان به‎صورت دیم کشت می‎شوند و این اراضی نزدیک به۶۰ درصد نیاز غذایی بشر را تامین می‎کنند. با توجه به پراکنش نامناسب بارش در مناطق خشک و نیمه‎خشک، جلوگیری از شور شدن خاک و آب این اراضی بسیار ضروری است. اراضی دیم یکی از مهم‎ترین منابع برای تولید در بخش کشاورزی به‎ویژه در شرایط کنونی است که توسعه اراضی آبی با محدودیت روبه‎رو باشد. یکی از محدودیت‎های مهم که می تواند در توسعه و استفاده از این اراضی موثر باشد، شوری خاک است که افزون بر محدودیت‎های دیگر (کمبود رطوبت و ...)، می­تواند باعث کاهش تولید در این اراضی شود. به‎منظور آگاهی از وضعیت شوری اراضی دیم کشور، در یک پژوهش ملی تعداد ۸۴۹ پایگاه مطالعاتی انتخاب و نمونه‎های خاک از اعماق مختلف تهیه و افزون بر هدایت الکتریکی، برخی ویژگی‎های فیزیکی و شیمیایی آن ها نیز اندازه‎گیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین مقدار شوری در اراضی دیم با کاربری زراعی (عمق ۳۰-۰ سانتیمتر) به‎ترتیب برابر ۹۷/۵ و ۰/۱۹ دسی‎زیمنس بر متر است. میانگین شوری خاک سطحی این اراضی (عمق ۳۰-۰ سانتیمتر) برابر ۲/۲۸ دسی‎زیمنس بر متر بوده و بیش از ۵۰ درصد خاک­های این اراضی دارای شوری بیش از ۰/۶ دسی‎زیمنس بر متر بودند. همچنین، نتایج تحلیل مولفه اصلی نشان داد تغییرپذیری شوری خاک در اراضی دیم، تحت تاثیر ویژگی‎های اقلیمی (مثل دما و بارش و سایر شاخص‎های منتج‎ شده از این دو عامل شامل شاخص‎های بارش استانداردشده و خشک سالی موثر) و همچنین ویژگی‎های خاک (کربن آلی، رس و مقادیر املاح محلول به‎ویژه سدیم) بودند.

کلیدواژه ها:

املاح محلول ، اقلیم ، پایش ، کربن آلی ، سدیم