مقایسه موسیقی آیین زار در هرمزگان و اتیوپی

آیین زار، آیینی موسیقایی- درمانی است که خاستگاه اتیوپیایی دارد و به عنوان یک آیین مهاجر به سواحل جنوب ایران راه پیدا کرده است. باورمندان به این آیین معتقدند که بیماری های انسان به دلیل حلول بادها یا هواهای شیطانی در اوست. بنابراین باید با اجرای مراسمی خاص، این بادها را از تن بیمار زدود تا بیماری از بین برود. موسیقی، اصلی ترین ابزار برای درمان بیمار مبتلا به زار است؛ موسیقی ای ریتمیک بر پایه سازهای کوبه ای. علاوه بر آن، رفتارهای آیینی دیگری مانند قربانی کردن و سفره پهن کردن نیز به درمان بیمار مبتلا به زار کمک می کند. هدف من در این پژوهش، پرداختن به نقاط اشتراک و افتراق این آیین در هرمزگان و اتیوپی و مقایسه تغییرات موسیقایی و ساختاری آن دو با هم است. به تبع آن، پرسش اصلی این پژوهش این است که چه شباهت ها و تفاوت هایی میان ساختار و موسیقی ای که هنگام اجرای این مراسم در هرمزگان و اتیوپی اجرا می شود وجود دارد؟ این نوشتار با روش گردآوری اسنادی و تحلیل محتوا، مشاهده میدانی و مصاحبه با بومیان استان هرمزگان، ساختار و موسیقی این آیین را بررسی می کند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که آیین زار در طول مهاجرتش از کشور مبدا، یعنی اتیوپی تا کشور مقصد، یعنی ایران و به طور اخص، استان هرمزگان، تغییرات چشم گیری داشته است و به همین دلیل، علاوه بر شباهت ها، تفاوت های بسیاری نیز دارد. برای مثال، در اتیوپی زار را به صورت ایستاده اجرا می کنند، اما در هرمزگان به صورت نشسته. در اتیوپی آلات موسیقی متنوع تر است، موسیقی آن ها غنی تر است و اشعار آن ها به زبان سواحلی است، اما در هرمزگان آلات موسیقی به انواع دهل محدود می شو. موسیقی آن ها غنای موسیقی اتیوپی را ندارد و اشعارشان بیشتر به زبان عربی است. با وجو همه تفاوت ها، بن مایه و خمیره اصلی این آیین حفظ شده است و ماهیت ساختاری و موسیقایی افریقایی خود را از دست نداده است.