نگرشی تحلیلی انتقادی بر اسناد تاریخی «نمایش سایه» در سرزمینهای اسلامی؛ مطالعه موردی: مصر و شام

نمایش سایه، گونه­ای از نمایشهای عامیانه است که در سده های نخستین و میانه سابقه ای دیرینه داشته است. از آنجا که مورخان در قرون گذشته، به ادبیات و هنر عامیانه اهمیت چندانی نشان نمی دادند، اینک اطلاعات کافی درباره این هنر نمایشی در دست نیست. در پژوهش حاضر با شیوه اسنادی تحلیلی انتقادی، دیرینگی نمایش سایه و سیر آن از روزگاران کهن تا قرن ۹ ق بررسی خواهد شد و با تتبع در منابع تاریخی و نقد آراء پژوهشگران، می کوشیم پرده از جنبه­های پنهان این هنر برگیریم. بنابر یکی از مهم­ترین یافته­ها، کهن­ترین سند موجود حاکی از آشنایی در دوره اسلامی با نمایش سایه، بیتی از ابونواس (۱۴۶۱۹۸ق) است که نشان می­دهد دیرینگی این هنر برخلاف تصور بیشتر پژوهشگران به قرن ۲ق بازمی­گردد. بر مبنای اسناد تاریخی بررسی­شده در این پژوهش، هنر نمایش سایه در روزگار فاطمیان و مملوکیان مصر رواج تمام داشته است. «خیال» در ادبیات نمایشی، اصطلاحی کلی بوده و افزون بر نمایش سایه، بر «خیمه­شب­بازی» و «تقلید» نیز دلالت داشته و همین موضوع، برخی پژوهشگران را در تحلیل اسناد تاریخی هنرهای نمایشی به اشتباه افکنده است.

کلیدواژه ها:

نمایش عامیانه ، نمایش سایه ، سرزمینهای عربی