چالش عرصه خصوصی- عمومی زندگی زنان عصر قاجار در قاب تصاویر

دوگانه عرصه خصوصی- عمومی یکی از دوگانه های مهم تاریخ نگاری زنان است. اشکال مختلف این دوگانه را می توان در زندگی زنان عصر مدرن و نیز ایران پیشامدرن عصر قاجار، به ویژه در عکس های به جای مانده از این دوره، مشاهده کرد. در دوره قاجار عکس گرفتن و عکاسی از زنان، بر خلاف تصویربرداری از مردان، بسیار کند پیش رفت. دلیل این امر را می توان در ماهیت مردسالارانه و دین مدارانه عصر قاجار جستجو کرد. مسئله پژوهش حاضر این است که آیا ورود دوربین عکاسی در حریم خصوصی منازل ایرانی باعث تغییر مرزهای این حریم (از دوره ناصری به بعد) شده است یا خیر؟ برای رسیدن به پاسخ این پرسش تصاویر ثبت شده زنان در بازه زمانی از مراحل اولیه ورود عکاسی به ایران تا پیش از انقلاب مشروطه با رویکردی تاریخی و تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. با بررسی انبوه عکس های زنان در پایان به این نتیجه خواهیم رسید که عکاسی به دلیل ویژگی بازنمایانه خود توانسته است زنان محصور در پشت دیوارهای اندرونی را تا حدی به میدان دید درآورد و دوربین عکاسی با ثبت تصاویر زنان توانسته است تا حدی مرزهای این دوگانه را به چالش بکشد و فضای خصوصی را دچار تغییراتی هر چند جزیی و کوچک کند. این تغییر در برابر دگرگونی های عکس برداری از مردان شاید چندان چشمگیر نباشد، ولی بررسی آن در جامعه سنتی دوره قاجار نشان دهنده این است که صرف حضور در مقابل دوربین در زندگی خصوصی آنان چالشی ایجاد کرد. هرچند که این تصاویر سالیان دراز در آلبوم های خصوصی باقی ماند تا بالاخره زن عصر قاجار را به میدان دید جامعه ایران درآورد..

کلیدواژه ها:

تاریخنگاری زنان ، عرصه عمومی/خصوصی ، تاریخ ایران ، عکاسی ، تاریخ قاجار