تاثیر مرگ و میر درختی بر ساختار جنگل های بلوط ایرانی در استان ایلام

به منظور تعیین چگونگی تغییر ساختار جنگلهای بلوط ایرانی به دنبال وقوع مرگ ومیرهای درختی، منطقه جنگلی شلم با مساحت ۶۷۰ هکتار در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر ایلام انتخاب گردید. هدف این پژوهش تعیین اثر مرگ­و­میر بر ویژگیهای ساختاری توده شامل تراکم و رویه­زمینی، انبوهی تاج­پوشش، ترکیب ­گونه­ای، فرم پرورشی و همچنین شناخت الگوی توزیع تراکم و رویه­زمینی درختان مرده در طبقه­های قطری مختلف بود. در این راستا منطقه مورد مطالعه به ۲۰ واحد همگن توپوگرافیک تقسیم شد و در واحدهای همگن در کل ۶۰ پلات دایره­ای شکل ۱۰ آری پیاده شدند. در هر پلات قطر برابرسینه، قطر کمینه و بیشینه تاج درختان، درصد خشکی تاج، مبدا پایه­ها و فرم رویشی آنها به تفکیک گونه اندازه­گیری و ثبت شد. نتایج نشان داد که به طور متوسط ۷/۱۵ درصد از تراکم اشکوب درختی و درختچه­ای کاهش یافته که ۶۵/۹۷ درصد آن متعلق به بلوط ایرانی بوده است. کاهش رویه­زمینی به میزان ۲۳/۱۴ درصد بود که ۲۹/۹۵ درصد آن مربوط به گونه بلوط ایرانی بود. مرگ­ومیر درختی در بیشتر طبقه­های قطری وجود داشت که بیشترین میزان آن در طبقه­های قطری ۱۰ تا ۲۵ سانتی متر و بیشترین نسبت مرگ­ومیر در طبقه­های قطری ۵،۶۰ و ۷۵ سانتی متر بود. همچنین بیشترین نسبت کاهش رویه زمینی در طبقه­های قطری ۲۵ تا ۴۵ سانتی متر بود. با وجود اینکه کاهش درختی در بیشتر گونه­های درختی و درختچه­ای روی داده و درصد آمیختگی گونه­ها تغییر کرده، اما ترکیب گونه­ای تا حدودی ثابت مانده بود. کاهش انبوهی تاج­پوشش جنگل به میزان ۸۸/۱۲ درصد بود. میزان کاهش درختی در فرم شاخه­زاد بیشتر از دانه­زاد بود، اما نرخ مرگ­و­میر در فرم دانه­زاد بیشتر بود. آنالیز DCA پراکنش پلاتها را براساس وضعیت آنها تفکیک کرد و نشان داد که میزان کاهش با متغیر قطر برابرسینه ارتباط داشته است. به­طور کلی در منطقه مورد مطالعه مرگ­ومیر درختی موجب تغییرات زیادی در ساختار توده­های جنگلی بلوط ایرانی شده است، به­طوری که مقادیر متغیرهای مختلف تغییر کرده و از بین آنها قطر برابرسینه تغییرات بیشتری داشته و باعث تفکیک جمعیتهای درختی قبل و بعد از مرگ­و­میر شده است. از نتایج فوق می­توان در مدیریت حمایتی و حفاظتی جنگلهای دچار خشکیدگی در زاگرس استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

جنگلهای زاگرس ، تراکم ، رویه​زمینی ، انبوهی تاج­پوشش ، ترکیب​گونه­ای ، فرم پرورشی