ژئوشیمی و منشأ فلزات سنگین در رسوبات شمالغرب خلیج فارس (محدوده استان بوشهر)

از آنجایی که رسوبات مقصد نهایی فلزات حل شده در آب دریا هستند به منظور تأیین منشأ و مکانسیم حمل فلزات در آب تعداد ١٢٣ نمونه رسوب سطحی از بستر شمالغرب خلیج فارس (محدوده استان بوشهر) با دستگاه نمونه بردار گرب برداشت شد و مورد تحلیل دانه سنجی و آنالیز ژئوشیمیایی به روش ICP-OES قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که میانگین مقادیر عناصر در رسوبات شامل 52 : 7 ، 1738 : Ti ، و 1170 : Sr ، و 64 : Ni ، و 366 : Mn ، و 0/506 : Mo ، و 21454 : Fe ، و 14 : Cu ، و 0/19 ، Cd ، و 4 : As ، و 31876 : Al بر حسب ppm موجود می باشد. به منظور شناسایی منشأ فلزات موجود از آزمون های ضریب همبستگی و آنالیز فاکتوری استفاده شد. با همبستگی بالایی که میان آلومینیم و عناصر آهن، کروم، مس، منگنز، نیکل، تیتانیم و وانادیم وجود دارد، این عناصر منشأ آواری داشته و از خارج حوضه رسوبی نشأت گرفته اند. اما عناصر آرسنیک و مولیبدن دارای منشأ جدا از این عناصر هستند و در گروه مجزا قرار می گیرند و می توان منشأ آنها را به فعالیتهای صنعتی و کشاورزی نسبت داد. هچنین با ضریب همبستگی منفی عناصر کلسیم و استرانسیم با سایر عناصری که منشأ آواری دارند این دو عنصر نیز دارای منشأ بیوژنیک هستند. بر اساس آنالیز دانه بندی انجام شده، از نظر همراهی فلزات با ذرات رسوبی مشاهده می شود که عناصر آلومینیم، کروم، مس،آهن، نیکل، تیتانیم، وانادیم، آرسنیک، مولیبدن، منگنز و کادمیم همبستگی معنی داری را با ذرات تخریبی سیلتی و رسی نشان می دهند و در ادامه عناصر کلسیم و استرانسیم در همراهی ماسه و گراول ها قرار دارند. این همراهی نشانگر فرایندهای جذب سطحی برای بخش ریزدانه و منشأ بیوژنیک و وجود آن در پوسته صدفهای موجود در رسوبات برای کلسیم است. ضریب همبستگی بین غلظت عناصر و پارامترهای فیزیکی آب شامل شوری و دمای آب نشان می دهد که کادمیم و استرانسیم با پارامتر شوری ارتباط مستقیم دارند به طوریکه با افزایش یا کاهش این پارامتر غلظت کروم و استرانسیم نیز افزایش یا کاهش می یابد.اما کادمیوم ارتباط معکوس را با دما نشان می دهد. در پایان از مقایسه همبستگی غلظت فلزات با عمق مشخص می شود که تمام عناصر مورد مطالعه به استثنای استرانسیم رابطه معکوس با عمق دارند به طوریکه این عناصر تمرکز بالایی در نواحی کم عمق (نزدیک ساحل) دارند و با افزایش عمق (نواحی دور از ساحل) غلظت آنها کاهش می یابد و این می تواند خود دلیلی بر منشأ برون حوضه ای این عناصر باشد. اما بر خلاف سایر عناصر استرانسیم تمرکز بالایی در نواحی عمیق دارد و این امر می تواند در ارتباط با فعالیت های بیولوژیکی موجودات نواحی عمیق دریا باشد.

کلیدواژه ها:

خلیج فارس ، رسوب ، فلزات سنگین ، منشأ ، همبستگی