مقایسه ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و هیدروژئولوژیک چشمه های کارستی مناطق غربی و شرقی استان ایلام، ایران

چشمه ­های کارستی در مناطق غربی و شرقی استان ایلام ویژگی های فیزیکی و شیمیایی متفاوتی دارند. این چشمه­ ها در مناطق غربی دارای آب گوگردی، گرم و اغلب با شوری بالا هستند، در صورتی که در مناطق شرقی شیرین و سرد می­ باشند. به منظور مقایسه و تعیین عوامل موثر بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی این چشمه­ ها بررسی­ های زمین­ شناسی، هیدروژئولوژی، هیدروژئوشیمی و ایزوتوپی انجام گرفت. پایش چشمه­ ها به مدت دو سال به طور ماهانه شامل اندازه گیری دبی، دما، اسیدیته، میزان گاز سولفید هیدروژن و اکسیژن محلول در محل و سنجش غلظت یون­های اصلی انجام شد. سنجش ایزوتوپ­ های پایدار دوتریوم (۲H) و اکسیژن ۱۸ (۱۸O) نیز در دو دوره خشک و مرطوب به منظور تعیین منشاء آب چشمه ها انجام شد. بررسی­ های صحرایی نشان داد که زمین شناسی مناطق شرقی و غربی استان ایلام متفاوت است. در مناطق غربی گسل­ های عمیق اثر کرده اند و برخی سازندهای آهکی تغییر رخساره داده اند و حاوی بخش انیدریتی می باشند. در مناطق غربی گسل­ های عمیق باعث ارتباط هیدرولیکی سازندهای آهکی کارستی با سازندهای تبخیری قدیمی و زیرین شده ­اند. نسبت­ های Na/Cl، SO۴/Cl و TDS/Br نشان داد که منشاء شوری آب چشمه­ های گوگردی و گرم، انحلال سازندهای تبخیری است و با شورابه­ های نفتی منطقه ارتباطی ندارد. ایزوتوپ­ های پایدار دوتریم و اکسیژن ۱۸ چشمه­ های گرم و گوگردی منشاء این چشمه­ ها را ریزش ­های جوی منطقه نشان می دهد. منشاء گاز سولفید هیدروژن (H۲S) این چشمه ها، فعالیت باکتری­ های احیاء کننده سولفات تشخیص داده شد. طبق هیدروگراف چشمه­ ها، بارش باران در فاصله زمانی کمتر از یک ماه بر افزایش آبدهی چشمه­ های آب شیرین و سرد اثرگذار است، در صورتی که در چشمه­ های گوگردی و گرم حدود دو ماه پس از بارش افزایش آبدهی مشاهده می شود. به عبارت دیگر آب های نفوذی تغذیه کننده چشمه­ های گوگردی چرخش عمیق دارند. بنابراین دمای بالای آب چشمه­ های مناطق غربی به دلیل چرخش عمیق آب های نفوذی حاصل از ریزش ­های جوی در امتداد گسل­ ها می باشد.

کلیدواژه ها:

Ilam province ، Hydrogeochemistry ، Sulfur and Thermal Springs ، Stable Isotopes ، Sulfate Reduction. ، استان ایلام ، چشمه کارستی ، چشمه گوگردی و گرم ، هیدروژئوشیمی.