بررسی غلظت و توزیع بنزن در هوای شهر تهران و پهنه بندی آن با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)

مقدمه و هدف: آلودگی هوا به عنوان مهم ترین عامل خطر محیطی در جهان معرفی شده است. سرطان زایی بنزن که یکی از چهار آلاینده منتسب به BTEX (Benzene, Toluene, Ethylbenzene and Xylene) می باشد، به اثبات رسیده است. این آلاینده می تواند به راحتی از طریق استنشاق وارد بدن شده و جذب گردد. در این ارتباط، مطالعه حاضر با هدف بررسی غلظت بنزن در هوای شهر تهران و پهنه بندی آن با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS: Geographic Information System) در سال ۹۶-۱۳۹۵ انجام شد. روش کار: در این مطالعه ۲۶ ایستگاه نمونه برداری در نقاط مختلف شهر انتخاب شدند. نمونه برداری در چهار فصل برای تعیین غلظت بنزن و سایر پارامترهای هواشناسی مانند دما، رطوبت و سرعت باد صورت گرفت. در ادامه، آنالیزهای آماری شامل: آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون همبستگی داده ها با استفاده از نرم افزارSPSS ۲۲  انجام شد و نسبت به مدل سازی توزیع آلاینده ها با استفاده از نرم افزار Arc GIS اقدام گردید. یافته ها: نتایج نشان دادند که از نظر مکانی، حداکثر و حداقل میانگین سالانه غلظت بنزن به ترتیب مربوط به مرکز و شمال شهر با مقدار ۱۲/۴۵±۱۵ و ۳۶/۱۲±۸ میکرو گرم بر متر مکعب بوده است. از نظر زمانی نیز فصل پاییز با غلظت ۴۷±۱۷ میکرو گرم بر متر مکعب دارای حداکثر مقدار و فصل بهار با غلظت ۸۲/۹±۷ میکرو گرم بر متر مکعب دارای حداقل مقدار بودند. آنالیزهای آماری نشان دادند که بین جهت جغرافیایی و وزش باد با انتشار این آلاینده، ارتباط معنا داری وجود دارد (۰/۰۱ P<). نتیجه گیری: میانگین غلظت سالانه بنزن در مناطق جغرافیایی مختلف شهر تهران بیش از مقادیر استاندارد هوای پاک بود. در این ارتباط می بایست نسبت به کنترل آن اقدامات اساسی انجام شود.

کلیدواژه ها:

Air pollution ، Air quality ، Benzene ، BTEX ، Pollutant ، آلاینده ، آلودگی هوا ، بنزن ، کیفیت هوا ، BTEX