بررسی تاثیر تاریخ کاشت و آبیاری تکمیلی بر عملکرد دانه و توزیع و انتقال مجدد فسفر در دو رقم کلزا (Brassica napus L.)

اثر تاریخ کاشت و آبیاری تکمیلی بر عملکرد دانه و توزیع و انتقال مجدد فسفر در کلزا (B. napus L.) در یک مطالعه زراعی دو ساله (۸۶-۱۳۸۴) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد بررسی شد. این آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی و در دو شرایط آبیاری تکمیلی و دیم انجام شد. پنج تاریخ کاشت ۱۵ آبان، ۱۵ آذر، ۱۵ دی، ۱۵ بهمن و ۱۵ اسفند در کرت های اصلی و دو رقم هایولا۴۰۱ و آرجی­اس۰۰۳ در کرت­های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با تاخیر در کاشت درصد فسفر اندام­های هوایی افزایش یافت. همچنین دامنه تغییرات درصد فسفر در ساقه، برگ و غلاف در مرحله شروع پر شدن دانه برای دو سال انجام آزمایش و دو شرایط آبیاری تکمیلی و دیم به ترتیب ۲۲/۰-۱۲/۰، ۴۴/۰-۲۶/۰ و ۸۰/۰-۴۹/۰ درصد بود. برای مرحله رسیدگی فیزیولوژیک دامنه تغییرات درصد فسفر در ساقه+پوسته غلاف، برگ و دانه به­ترتیب۱۰/۰-۰۴/۰، ۲۴/۰-۱۶/۰ و ۷۴/۰-۵۶/۰ درصد بود. میانگین فسفر دانه در مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی در دو رقم هایولا۴۰۱ و آرجی­اس۰۰۳ در شرایط آبیاری تکمیلی به ترتیب ۲/۱۷ و ۸/۱۳ کیلوگرم در هکتار و در شرایط دیم به ترتیب ۵/۱۳ و ۰/۱۱ کیلوگرم در هکتار بود. بین مقدار فسفر اندام های هوایی در فرایند حرکت مجدد با عملکرد دانه رابطه مثبت قوی وجود داشت، که نشان دهنده نقش مهم فسفر اندام های هوایی در فرایند انتقال مجدد بود. رابطه توانی بین سهم فرایند انتقال مجدد فسفر ساقه و برگ در عملکرد دانه با عملکرد دانه منفی و قوی بود و به ترتیب ۹۰ و ۸۵ درصد از تغییرات در هیبرید هایولا۴۰۱ و ۹۳ و ۹۱ درصد از تغییرات در رقم آرجی اس۰۰۳ را توجیه کرد، که نشان دهنده افزایش سهم انتقال مجدد فسفر در عملکرد دانه تحت شرایط تنش بود. دامنه تغییرات درصد و عملکرد روغن قابل توجه و به ترتیب ۱/۴۳-۰/۲۸ درصد و ۱۷۱۵-۴۶ کیلوگرم در هکتار بود. تاریخ های کاشت زود سبب شد تا بارندگی های پاییزه و زمستانه با مراحل حساس رشد گیاه مطابق شده و تنش گرمای انتهای فصل رشد کاهش یابد، که سبب افزایش عملکرد دانه شد. در هر دو سال، بیشترین عملکرد زمانی به دست آمد که گیاه در اواسط آبان کاشته شد.