رقابت بین ماش و تاج خروس ریشه قرمز تحت شرایط گرد و خاک

به منظور ارزیابی شبیه سازی اثرات گرد و خاک بر قدرت رقابتی ماش در برابر تاج خروس ریشه قرمز، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ایلام در بهار و تابستان سال ۱۴۰۱ اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل پنج الگوی کاشت جایگزینی ماش و تاج خروس (الگوی کاشت ۷۵ درصد ماش+ ۲۵ درصد تاج خروس؛ ۵۰ درصد ماش+ ۵۰ درصد تاج خروس؛ ۲۵ درصد ماش+ ۷۵ درصد تاج خروس، کشت خالص ماش و تاج خروس) و گرد و خاک در دو سطح (صفر و ۶۰ گرم بر متر مکعب ریزگرد) بودند. نتایج نشان داد جریان گرد و خاک باعث علائم نکروز و سوختگی برگ ماش و تاج خروس می گردد. گرد و خاک میزان کلروفیل، مقدار رطوبت نسبی برگ، ارتفاع بوته و طول گل آذین در گیاه تاج خروس را به ترتیب به میزان ۴/۲۳، ۱۲، ۷/۱۴ و ۱۲ درصد کاهش داد. گرد و خاک باعث کاهش سطح برگ تاج خروس در الگوهای مختلف کاشت گردید. سرعت فتوسنتز، سرعت تعرق، سطح برگ، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در بوته ماش با اعمال گرد و خاک به ترتیب به میزان ۲/۳۱، ۹/۲۴، ۸/۲۸، ۷/۱۷، ۶/۲۹ و ۷/۳۶ درصد کاهش یافتند. رقابت تاج خروس با ماش باعث کاهش سرعت فتوسنتز، سطح برگ و تعداد دانه در بوته ماش گردید. عملکرد بیولوژیک ماش و تاج خروس به ترتیب ۶/۴۲ و ۸/۱۶ و عملکرد دانه ماش و عملکرد گل آذین تاج خروس به ترتیب ۸/۳۲ و ۶/۴۲ درصد با اعمال گرد و خاک کمتر از شرایط بدون گرد و خاک بودند. در حضور تراکم های مختلف تاج خروس عملکرد واقعی ماش کمتر از عملکرد پیش بینی شده بود و منحنی تغییرات عملکرد ماش به صورت مقعر بود که این نشان از برتری رقابتی تاج خروس نسبت به ماش دارد. تحت شرایط بدون و گرد و خاک در همه الگوهای کاشت مجموع عملکرد واقعی بیشتر از عملکرد پیش بینی شده بود که نشان دهنده روابط زیان بری یک جانبه برای ماش و سودبری یک جانبه برای تاج خروس است. عملکرد نسبی کل در اکثر الگوهای کاشت بیشتر از یک بود که ناشی از افزایش عملکرد نسبی جزئی تاج خروس و کاهش رقابت درون گونه ای تاج خروس است. با افزایش تراکم تاج خروس اثرات منفی این علف هرز بر ماش نمایان­تر گردید و دارای شاخص غالبیت مثبت و بیشتری بود. محاسبه نسبت رقابت نشان داد که ضریب آن برای تاج خروس بیشتر از یک بود که معرف قدرت رقابتی بیشتر این علف هرز در مقایسه با ماش است. تحت هر دو شرایط با و بدون گرد و خاک علف هرز تاج خروس در همه الگوهای کاشت به عنوان گیاه غالب دارای بیشترین ضریب تراکم نسبی بود و ماش با ضریب تراکم نسبی کمتر از یک به عنوان گیاه مغلوب بود. شاخص رقابت نیز در همه الگوهای کاشت برای ماش پایین تر از یک به دست آمد، که نشان می دهد ماش نسبت به تاج خروس قدرت رقابت کمتری دارد. نتایج این پژوهش نشان داد که علف هرز تاج خروس ریشه قرمز از قدرت رقابتی بالاتر نسبت به ماش برخوردار بود که با افزایش بهره برداری از منابع محیطی باعث کاهش عملکرد ماش می گردد. علی رغم قدرت رقابت زیاد این علف هرز، تحت شرایط گرد و خاک رشد و زیست توده آن کاهش می یابد.

کلیدواژه ها:

خصوصیات فیزیولوژیکی ، رقابت ، ریزگردها ، عملکرد ، ماش