طراحی و روانسنجی پرسشنامه عوامل موثر در اهمالتحصیلی دانشجویان پرستاری: یک مطالعه ترکیبی

مقدمه : اهمال کاری تحصیلی به عنوان مشکل شایع ، غیر قابل انکار و جدی در نظام آموزشی جهان و دارای پیامدهای درونی شامل تشویش ، آشفتگی ، سرزنش خود، ناامیدی و پشیمانی و پیامدهای بیرونی ازجمله از بین رفتن فرصت های شغلی آینده و آسیب به روابط کاری است .واکاوی علل به وجود آورنده اهمال تحصیلی ، از قدم های اولیه برای شناخت و رفع مشکلات موجود در این زمینه است . سنجش اهمال تحصیلی و علل آن در دانشجویان پرستاری مستلزم داشتن ابزارهای حساس ، مناسب و معتبر برای اندازه گیری این متغیر است . با توجه به اینکه دانشجویان گروه علوم پزشکی نظیر پرستاران در دوران تحصیل خود تجربیات متفاوتی نسبت به سایر دانشجویان دارند و علل اهمال تحصیلی در آنها ممکن است متفاوت با سایر رشته ها باشد، بسیار ضروری است که اهمال تحصیلی از دیدگاه دانشجویان و اساتید این گروه به صورت اختصاصی مورد بررسی قرار گیرد و علل زمینه ساز و یا تشدیدکننده ی آن مورد تحلیل قرار گیرد. لذا محققین این پژوهش تصمیم به مطالعه ای با عنوان فوق گرفتند.روش اجرا: این مطالعه شامل دو مرحله کیفی و کمی بوده است . در مرحله کیفی ۱۶ مصاحبه اختصاصی با اعضای هیات علمی رشته پرستاری در دانشکده پرستاری رامسر، بابل ، تنکابن ، نیشابور و شهید بهشتی ، ۱۸ مصاحبه اختصاصی و ۹ فوکوس گروپ (گروه های ۴ تا ۶ نفره ) با دانشجویان ترم های مختلف دوره کارشناسی پرستاری دانشکده پرستاری رامسر و بابل انجام شد. مجموعا ۷۶ نفر به عنوان مشارکت کننده در این پژوهش شرکت کردند. بر مبنای مرحله کیفی پرسشنامه اولیه تهیه گردید و سپس در مرحله کمی روایی محتوی، صوری، تحلیل عاملی و همچنین پایایی مطالعه با همکاری ۳۲ عضو هیات علمی رشته پرستاری و ۲۶۰ دانشجوی کارشناسی پرستاری مورد بررسی قرار گرفت . درنهایت پرسشنامه نهایی بر مبنای تحلیل داده های کمی اصلاح گردید.یافته ها: داده ها به روش تحلیل محتوی استقرایی مورد تحلیل قرار گرفت . نتایج حاصل از مصاحبه ها منجر به شکل گیری ۶ طبقه اصلی شد: عوامل مرتبط با دانشجویان ، عوامل مرتبط با اساتید، عوامل مرتبط با تکالیف درسی ، عوامل مرتبط با دانشکده محیط آموزشی ، عوامل مرتبط با رشته پرستاری و عوامل مرتبط با محیط زندگی . بر اساس طبقات و زیرطبقات حاصل از مصاحبه ها و مرور متون پرسشنامه اولیه ای تهیه گردید. پرسشنامه شامل ۶ بعد و ۵۶ گویه و دارای یک طیف لیکرت ۵ قسمتی (از بسیار موثر است تا موثر نیست ) بوده است .برای تعیین اعتبار محتوا از دو روش کیفی و کمی استفاده شد. در بررسی کیفی اعتبار محتوا، از ۳۲ نفر از مدرسین پرستاری در دانشکده های پرستاری خواسته شد تا ابزار را از نظر اینکه گویه ها تا چه اندازه ای مفهوم و حیطه های آن را پوشش می دهند بررسی نمایند.پاسخ ها بر اساس فرمول CVR محاسبه گردید و بر اساس جدول لاوشه گویه هایی که نسبت اعتبار محتوای آنها از ۵۴./ بالاتر بود حفظ شدند.جهت بررسی شاخص اعتبار محتوا CVI، از روش والتس و باسل استفاده شد. گویه های دارای نمره بالاتر از ۷./ مناسب در نظر گرفته شد. در این مرحله یک طبقه عوامل مرتبط با تکالیف از ۶ طبقه اصلی حذف گردید و گویه هایش در سایر طبقات مرتبط ادغام گردید. ۱۴گویه که امتیاز کافی را کسب نکردند و یا تکراری بودند از پرسشنامه حذف شدند و سایر گویه هایی که از نظر متخصصین نیاز به تغییر داشتند مورد بازبینی قرار گرفته و تغییرات لازم اعمال گردید. پرسشنامه اصلاح شده توسط ۲۶۰ دانشجوی پرستاری ترم ۲ تا ۸ تکمیل گردید و با تحلیل عاملی مورد بررسی قرار گرفت . طبق نتایج تحلیل عاملی ، به جز سه گویه که از پرسشنامه حذف گردید، بار عاملی گویه ها بین ۴۱./ تا ۶۸./ بوده است و همگی معنی دار بودند و تمام ابعاد پرسشنامه با مقدار قابل قبول تایید گردید. پرسشنامه نهایی با ۵ طبقه اصلی و ۳۹گویه تهیه گردید.بحث و نتیجه گیری : ابزار تهیه شده در این مطالعه ، در دو دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی بابل و رامسر مورد استفاده قرار گرفته است و بازخورد خوبی از سوی مسئولین دانشکده داشته است و مسئولین طی جلسه ای چند ساعته علل اهمال تحصیلی دانشجویان کشف شده در این مطالعه را مورد بررسی قرار دادند و هدف بر آن شد تا طبق برنامه ای جامع اقدامات لازم جهت کاهش اهمال تحصیلی دانشجویان در تمام حیطه های مرتبط انجام دهند. امید است با استفاده وسیع این پرسشنامه در سایر دانشکده های پرستاری علل اهمال تحصیلی دانشجویان پرستاری در سایر دانشکده ها مورد کنکاش قرار گیرد و اقدامات مقتضی جهت کنترل رفتارهای اهمال گرانه صورت گیرد.