طراحی، ساخت و اعتبارسنجی ابزار اندازه گیری کلانشاخص راهبردی پاسخگویی اجتماعی عملکرد آموزشیدانشگاه

مقدمه : هر دانشگاه علوم پزشکی برای آگاهی از میزان مطلوبیت و کیفیت فعالیت های خود ازجمله فعالیت های آموزشی خود نیاز به نظام سنجش ، پایش و اعتباربخشی دارد. طرح تحول نظام آموزش عالی سلامت یک تغییر در نظام آموزش پزشکی کشور محسوب می شود که اندازه گیری و ارزیابی تغییرات در جریان تحول ، شرط لازم مدیریت تحول است . اگر پدیده ای را نتوان اندازه گیری و ارزیابی کرد نمی توان مدیریت کرد و تخصیص بودجه و منابع برای آن نیز با مشکل مواجه می شود. سازمان بهداشت جهانی ، سه عملکرد عمده آموزشی ، پژوهشی و ارائه خدمت برای دانشگاه ها لحاظ کرده است و دانشگاه ها ملزم هستند فعالیت های این سه حوزه را از نظر پاسخگویی اجتماعی به نیازهای جامعه همواره مورد ارزیابی سنجش و پایش قرار دهند. لذا با توجه به این تاکید جهانی و همین طور نیاز کشور، در کمیته اندازه گیریو ابزارسازی طرح تحول آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بر آن شدیم تا مهم ترین کلان شاخص راهبردی (پاسخگویی اجتماعی عملکرد آموزشی دانشگاه ) که از سوی مسئولان تحول و نوآوری آموزش دانشگاه مدنظر بود را مورد پژوهش قرار دهیم و نسبت به ساخت و اعتبارسنجی ابزار اندازه گیری معتبر برای آن اقدام کنیم .بررسی ها و همچنین مکاتبات بین المللی نشان داد که هیچ ابزار اندازه گیری معتبری برای سنجش و پایش این کلان شاخص راهبردی در کشور و در دنیا وجود نداشت ، لذا در مراحل طراحی ، ساخت ، و اعتبارسنجی ابزار از همکاری بین المللی اساتید این حوزه از دانشگاه های مختلف ازجمله از دانشگاه شارجه و مشاور بین المللی پاسخگویی اجتماعی سازمان بهداشت جهانی استفاده شد. لذا هدف از انجام این مطالعه طراحی و اعتبارسنجی ابزار اندازه گیری کلان شاخص راهبردی پاسخگویی اجتماعی عملکرد آموزشی دانشگاه جهت سنجش و پایش اعتباربخشی توسعه و تحول آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بود.روش اجرا: شامل مراحل : طراحی ، ساخت و اعتبارسنجی ابزار: ساخت ابزار با شیوه کتابخانه ای (مرور متون و منابع برای استخراج سوالات و فرمت اولیه ابزار)، اعتبارسنجی ابزار با شیوه کیفی (راندهای دلفی خبرگان داخلی و خارجی ). پس از تعیین اهداف عینی تولید ابزار برای کلان شاخص راهبردی پاسخگویی اجتماعی عملکرد آموزشی دانشگاه ، به مرور متون و منابع و سایت ها و متریکس های معتبر جهانی برای استخراج آیتم ها و سوالات اولیه ابزار پرداخته شد. مرحله اول تولید هر ابزاری، تولید سوالات و ابعاد یا مولفه هایی است که آیتم های اولیه ابزار به آن مولفه ها (ابعاد) الصاق می شوند. می دانیم که شاخص های اصلی و کلیدی در واقع در انتهای ابزارسازی شکل می گیرند اما از ابتدا درفت اولیه ای به عنوان درختچه سلسله مراتبی عناصر شاخص ها، زیرشاخص ها و شاخص های کلیدی مرتبط برای اندازه گیری اهداف عینی ابزار و همچنین فرم نمره دهی (امتیازگذاری) و وزن دهی شاخص ها را تشکیل و پیشنهاد شد. برای اعتبارسنجی ابزار، پس از طراحی درفت اولیه ابزار، اعتبارسنجی و تشکیل راندهای دلفی و استفاده از مداقه و تایید خبرگان ابزار نهایی شد. تعیین ضریب روایی ظاهری و محتوایی شاخص ها از دیدگاه صاحب نظران و گروه هدف اولین مرحله در اعتبارسنجی تئوریک ابزار می باشد که در چند رفت و برگشت دلفی انجام شد تا در نهایت آیتم های ابزار و فرمت نمره دهی ابزار نهایی گردید.یافته ها: پس از طی مراحل ساخت و اعتبارسنجی ، ابزار نهایی شامل ۸۲آیتم در ۹ مولفه (بعد) ایجاد شد که عبارتند از: پیش بینی نیازهای سلامت جامعه در ماموریت و اهداف کلان برنامه ها (۶ آیتم )،برنامه ریزی و مدیریت فعالیت های دانشگاه (۱۲ آیتم )، پژوهش های آموزشی (۶ آیتم )، برنامه ریزی درسی و برنامه های آموزشی (۲۷ آیتم )،اساتید/ اعضای هیات علمی (۵ آیتم )، مشارکت در خدمات سلامت (۹آیتم )، فارغ التحصیلان (۷ آیتم )، اعتباربخشی (۷ آیتم )، پذیرش ورودیها (۳ آیتم ). پس از دو راند دلفی با خبرگان داخلی و بین المللی صاحب نظر در این زمینه ، درنهایت روایی محتوایی ابزار ۹۳,۰ محاسبه شد.بحث و نتیجه گیری : این ابزار برای خودارزیابی دانشگاه ها کمک کننده است از این جهت که متوجه شوند از نظر پاسخگویی اجتماعی فعالیت های آموزشی خود در چه وضعیتی هستند. بدیهی است هر دانشگاه باید برای استفاده از این ابزار نسبت به تهیه دستورالعمل اجرای ابزار اقدام کند. از سویی این ابزار برای مدیران نظام آموزش عالی سلامت در اعتباربخشی دانشگاه ها برای پایش و سنجش پاسخگویی اجتماعی عملکرد آموزشی دانشگاه ها نیز کابرد دارد.