مولفه های نظارت برنامه های درسی دانشگاهی بر اساسبرنامه آموزش کشوری در راستای بسته آموزش پاسخگو

مقدمه : نظارت تضمین اجرای درست برنامه درسی است ؛ یعنی آنچه قرار است به اجرا درآید، اجرا شود و آنچه اجرا می شود، بدون نقص باشد. نظارت در کل چرخه فرایند برنامه درسی و یکی از مهم ترین فعالیت ها در جریان بهبود و پیشرفت برنامه درسی است . این فعالیت موجب ایجاد مدار بازخورد در برنامه ریزی درسی شده و در نهایت ، بهبود و اصلاح برنامه های درسی را به ارمغان خواهد داشت . یک برنامه درسی که خوب نظارت و هماهنگ شده ، اطمینان ایجاد می کند که فراگیران مهارت ها و استانداردهای لازم را یاد گرفته و به وسیله آزمون های استاندارد نیز آزمون خواهند شد. همین نکته مسئولان آموزشی کشور را برآن داشته که بسته آموزش پاسخگو را طراحی نمایند.پاسخگویی یک موج گذرا و ناگهانی نیست ؛ بلکه برای نشان دادن این واقعیت است که اعضای هیات علمی و دانشجویان به طور جدی در حال یاددهی و یادگیری هستند و منابع به طور کارا و اثربخش هزینه می شوند. پاسخگویی برای مدیران ارشد برنامه درسی ، اطمینان از این است که کل برنامه درسی تجربه شده به وسیله فراگیر، فرایندی در حال غنی شدن است و بخشی از سفری است که بعد از آموزش رسمی نیز ادامه دارد. مدیران و اعضای هیات علمی برای استانداردهای آموزش در دانشکده یا دانشگاه باید پاسخگو باشند و این استانداردها باید به طور مداوم با کیفیت بالا وجود داشته باشند. بنابراین این مطالعه برای قدم برداشتن در راستای پاسخگویی و با هدف طراحی نظام نظارت بر برنامه ی درسی دانشگاهی به تعیین مولفه های نظارت بر تدوین و اجرای برنامه های درسی دانشگاهی پرداخت .روش اجرا: این مطالعه از نوع توسعه ای در راستای بسته آموزش پاسخگو در مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اجرا شد. برای تعیین مولفه های نظارت ، متون شامل کتب ، پایان نامه ها، مقاله ها، آیین نامه ها و سایر مستندات مرتبط با روش تحلیل محتوا بررسی شد. مولفه های نظارت بر تدوین و اجرای برنامه های درسی به تفکیک و به صورت جملات معنی دار، کدگذاری، تایپ و طبقه بندی گردید. در مجموع ، ۷۲۶ کد استخراج گردید. پس از تعریف و تعیین ابعاد و گویه ها، اطلاعات گرد آوری شده طی جلساتی توسط پژوهشگران بررسی شد. برخی گویه ها ادغام یا حذف شدند و برخی نیز تغییراتی یافتند. درنهایت ۱۱۰ مولفه در چهار محور اصلی و سیزده محور فرعی به دست آمد.بحث و نتیجه گیری : در این مطالعه ۱۱۰مولفه نظارت برنامه درسی استخراج گردید. این مولفه ها در چهار محور اصلی تدوین ، اجرا، ارزشیابی و ارتقاء جو آموزش و سیزده محور فرعی سازمان دهی شد.محور الف : حیطه تدوین و بازنگری برنامه درسی در چهار زیرمحور الزامات (شامل ۱۹ مولفه )، انتخاب و سازمان دهی اهداف (۳ مولفه )،انتخاب و سازمان دهی محتوا (۷ مولفه )، انتخاب و سازمان دهی مجموعه گسترده از روش های یاددهی -یادگیری (۳ مولفه ) می باشد. محور ب :حیطه اجرای برنامه درسی شامل دو زیرمحور بودجه و تخصیص منابع (۱۵ مولفه ) و زیرمحور مدیریت اجرا و تغییر (۲۰ مولفه ) بود. محور ج :ارزشیابی (دوره ، دانشجو و هیات علمی ) در سه زیرمحور ارزشیابی دوره (۱۰ مولفه )، ارزیابی دانشجو (۳ مولفه )، و ارزشیابی هیات علمی (۵ مولفه ) تقسیم بندی گردید. محور د: ارتقاء جو آموزش در چهار زیرمحور توسعه اعضای هیات علمی (۴ مولفه )، شکل دهی تعاملات (۱۰ مولفه )، ترغیب شور و نشاط (۵ مولفه )، و وظیفه شناسی (۶ مولفه )توزیع شد.بحث و نتیجه گیری : ازجمله مولفه های استخراج شده در حیطه ارتقاء جو آموزشی و زیرحیطه وظیفه شناسی ، مولفه ترویج فرهنگ پاسخگو بودن در برابر خود، مشتریان و مدیران ارشد و در زیرحیطه شکل دهی تعاملات مولفه استقبال از نظرات دانشجو و استاد و جلسات هم اندیشی برای اخذ ایده های مناسب بوده است . در حیطه اجرا و زیرحیطه بودجه و تخصیص منابع ، مولفه بروز نمودن مواد آموزشی ، تجهیزات و آزمایشگاه ها و در زیرحیطه مدیریت اجرا و تغییرات ، مولفه بررسی اثربخشی برنامه درسی حین اجرا استخراج شد. برای موفقیت در امر نظارت به وجود معیارها و استانداردهای مشخص نیاز است . بنابراین ، برای سهولت کار بهتر است ناظر، مولفه هایی را در خصوص فرایندنظارت ، تعریف و تدوین کند تا عملیات و کل چرخه را با آن محک بزند و سطح موفقیت را روشن سازد. با استفاده از این مولفه ها یک رهبر اثربخش می تواند مشخص کند که وظایف و عملکردها تا چه اندازه مطابق استانداردها بوده است .

کلیدواژه ها:

نظارت ، برنامه درسی ، برنامه آموزش کشوری ، بسته آموزش پاسخگو