تبیین رفتارهای رهبری تیمی از دیدگاه اعضای تیمهایدرمانی در دانشگاه علوم پزشکی تهران:یک مطالعه کیفی

مقدمه : رهبری تیمی یکی از توانمندیهای ضروری و مورد نیاز برای پزشکان می باشد که مستقیما بر عملکرد تیم مراقبت سلامت و نیز کیفیت مراقبت از بیمار اثرگذار است . رهبری تیمی به ویژه در محیط های درمانی با شرایط پیچیده ، متغیر، و با محدودیت زمانی بسیار حائز اهمیت است .وظیفه رهبر تیم هماهنگ کردن وظایف اعضاء، تعیین اهداف ، مشخص کردن مسیر و انجام هر اقدامی برای رسیدن به نتیجه اثربخش تیمی می باشد. با وجود اهمیت توانمندی رهبری تیمی در ارتقاء عملکرد تیم و مراقبت از بیمار، شواهد موجود حاکی از آن است که تعریف شفاف ، جامع و مبتنی بر نظریه از این مفهوم در آموزش پزشکی وجود ندارد.هدف از انجام این مطالعه ، تبیین مولفه ها و رفتارهای نمایانگر رهبری تیمی از دیدگاه اعضای تیم های درمانی است .روش اجرا: مطالعه حاضر یک پژوهش کیفی با روش تحلیل محتوا است که در دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال ۱۳۹۸ انجام شده است .برای جمع آوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختارمند استفاده گردید.مشارکت کنندگان از میان اعضای تیم های درمانی طب اورژانس ، داخلی ، جراحی ، بیهوشی و قلب شامل پزشکان متخصص ، اعضای هیات علمی ، دستیاران و پرستاران بودند. ساختار انجام مصاحبه به این شکل بود که در ابتدا از شرکت کنندگان خواسته می شد یکی از تجربه های خود مربوط به فعالیت های تیمی منجر به مراقبت اثربخش از بیمار را توصیف کنند. سپس از آنها خواسته می شد اقدامات انجام شده تیمی ، نتیجه کار و فعالیت های رهبری تیمی در یکی از حوادث خطیری که با آن مواجه بودند را توضیح دهند. پس از آن مصاحبه شوندگان در خصوص مهارت های عمومی یا رفتارهای رهبری تیمی که از دیدگاه آنان اثربخش یا غیر اثربخش بود بحث می کردند. سوالات اولیه کلی بوده و سپس با توجه به تجربیات بیان شده ، سوالات اختصاصی تر پرسیده شد.مصاحبه ها به طور کامل با موافقت شرکت کنندگان ضبط شد. نمونه گیری تا زمان اشباع داده ها یعنی زمانی که شرکت کنندگان جدید به موضوعات مشابه با اطلاعات استخراج شده از مصاحبه های قبلی اشاره داشته باشند،ادامه پیدا کرد. تجزیه و تحلیل مصاحبه ها هم زمان با جمع آوری داده ها انجام شد و سپس کدگذاری اولیه با شناسایی و تعریف مفاهیم اصلی انجام گردید. متعاقبا مفاهیم بر اساس شباهت ها و تفاوت هایشان در زیرطبقه ها قرار گرفته و نهایتا طبقه های اصلی شکل گرفتند.یافته ها: مشارکت کنندگان را ۱۲ نفر از اعضای تیم های درمانی تشکیل دادند. یافته ها در ۳ طبقه اصلی فرایندهای گذار، فرایندهای عمل ، و مهارت های بین فردی و برقراری ارتباط جای گرفتند. در فرایندهای گذار، ۴ زیرطبقه تشکیل تیم ، تبیین ماموریت ، تعیین اهداف و ترسیم نقشه راه و ۱۳ کد اصلی جای گرفتند. در فرایندهای عمل در ۳ زیرطبقه محوریت تیم ، محوریت وظیفه و محوریت بیمار، ۴۴ کد اصلی و در طبقه مهارت های بین فردی و برقراری ارتباط ، ۲ زیرطبقه و ۶ کد اصلی استخراج شد. مهم ترین رفتارهای نمایانگر رهبری تیمی در فرایندهای گذار، هدف گذاری واضح و روشن در شروع کار، تخصیص وظایف واگذاری نقش ها، استفاده از گایدلاین ها/ پروتکل ها جهت استانداردسازی فعالیت ها، در نظر گرفتن پیشنهادات اعضای تیم ، تعیین استراتژی و برنامه جدید در پاسخ به تغییر وضعیت بیمار و ارائه بازخورد بودند. در فرایندهای عمل ، دارا بودن دانش و مهارت بالینی تخصصی ، دارا بودن مهارت های مقابله با بحران ، اولویت بندی وظایف ، درخواست کمک درصورت نیاز، مدیریت تنازعات ، تشویق توجه به وضعیت و تغییرات پیش بینی نشده بیمار و مدیریت منابع مادی و انسانی از اهم رفتارهای رهبری تیم بودند. رفتار محترمانه با بیمار و همراهیان ، ارتباط شفاف و واضح با اعضای تیم از رفتارهای مهم طبقه مهارت های بین فردی بودند.بحث و نتیجه گیری : علی رغم توافق عمومی مبنی بر این که رهبری تیمی عامل اصلی موفقیت در فعالیت های تیمی به ویژه در موقعیت های تحت استرس و غیرقابل پیش بینی می باشد، تعیین و ارزیابی رفتارها و صلاحیت های رهبری تیمی هنوز چالش بزرگی محسوب می شود.تبیین مولفه ها و رفتارهای نمایانگر رهبری در این مطالعه می تواند مقدمه ای برای ارزیابی رهبری تیمی و برنامه ریزی برای تربیت پزشکان متخصص با توانمندی رهبری تیمی در آینده گردد.