بررسی روایی محتوایی و پایایی نسخه فارسی آزمون عملکرد مدرسه در کودکان فلج مغزی ۱۲-۷ سال

اهداف: فلج مغزی یکی از اختلالات عصبی رشدی شایع در کودکان است. با توجه به افزایش ورود دانش آموزان فلج مغزی به مدارس عادی و مواجهه آنان با مشکلاتی در زمینه عملکرد مستقل، نیازمند ابزار ارزیابی معتبر و جامع برای ورود موفق آنان به مدارس عادی و همچنین ارائه برنامه درمانی دقیق، احساس می شود. «آزمون عملکرد مدرسه» با هدف اندازه گیری بسیاری از مهارت های کارکردی مرتبط با مدرسه، قادر به شناسایی نقاط قوت و محدودیت های موثر بر سطح استقلال و مشارکت دانش آموزان در تکالیف مدرسه است. این آزمون شامل ۳۲۰ سوال در سه بخش اصلی مشارکت، حمایت کننده های تکلیف و عملکرد فعالیت است. نمره این آزمون را می توان به شکل کلی و یا نمره هر بخش را به شکل جداگانه گزارش کرد. هدف از این مطالعه بررسی روایی محتوایی و پایایی نسخه فارسی «آزمون عملکرد مدرسه» در کودکان فلج مغزی هفت تا دوازده سال است. روش بررسی: پژوهش حاضر مطالعه مقطعی از نوع روش شناختی بود. جامعه آماری کودکان فلج مغزی۱۲-۷ سال شهر تهران بود. نمونه پژوهش ۱۲۰ دانش آموز مدارس استثنایی دولتی تهران بودند که به روش غیراحتمالی در دسترس انتخاب شدند. معیارهای ورود به مطالعه عبارت بود از تشخیص فلج مغزی به تشخیص متخصص مغز و اعصاب و مندرج در پرونده تحصیلی دانش آموز، سن بین هفت تا دوازده سال، کودک نابینا یا ناشنوا (چند معلولیتی) نباشد و تمایل والدین برای شرکت در مطالعه. در این مطالعه از پرسش نامه جمعیت شناختی و «آزمون عملکرد مدرسه» استفاده شد. اطلاعات اولیه دانش آموزان از طریق پرسش نامه جمعیت شناختی بر اساس مصاحبه با والدین و پرنده دانش آموزی جمع آوری شد. برای بررسی روایی محتوایی از محاسبه نسبت روایی محتوایی CVR و شاخص روایی محتوایی CVI بر اساس پروتکل استاندارد «ارزیابی کیفیت زندگی استاندارد» استفاده شد. برای این منظور نسخه فارسی «آزمون عملکرد مدرسه » توسط هشت متخصص در حوزه کار با کودکان فلج مغزی تکمیل شد. برای بررسی پایایی آزمون از روش های آزمون باز آزمون و هم خوانی درونی استفاده شد. پس از تکمیل پرسش نامه جمعیت شناختی توسط محقق، جهت پایایی آزمون باز آزمون، پرسش نامه «آزمون عملکرد مدرسه» توسط یکی از والدین کودکان در دو نوبت با فاصله زمانی چهار هفته تکمیل شد. هم خوانی درونی با محاسبه آلفای کرونباخ و پایایی آزمون باز آزمون با محاسبه ضریب همبستگی درون رده ای ICC بررسی شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ۲۲ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: در این مطالعه ۶۴ دانش آموز پسر و ۵۶ دانش آموز دختر شرکت کردند. میانگین سنی دانش آموزان شرکت کننده نه سال و چهار ماه بود. توزیع انواع فلج مغری به صورت ۱۰ درصد فلج مغزی همی پلژی، ۲۷/۵ درصد فلج مغزی دایپلژی، ۵/۸ درصد فلج مغزی مونوپلژی و ۵۶/۷ درصد فلج مغزی کودروپلژی بودند. ۸۰/۸ درصد از پاسخ دهندگان به پرسش نامه، مادران دانش آموزان بودند. حداقل و حداکثر نسبت روایی محتوایی در محدوده ۰/۷ تا ۱ بود. شاخص روایی محتوایی برابر ۰/۸۷ تا ۱ (قابل قبول) برآورد شد. تمامی سوالات در روایی محتوایی، نمره مطلوب کسب کردند. ضریب آلفای کرونباخ برای بخش اول (مشارکت) ۰/۹۵، بخش دوم (کمک به انجام تکالیف حمایت های کاری) در محدوده ۰/۹۹- ۰/۹۵ و در بخش سوم ( انجام فعالیت) در محدوده ۰/۹۹ -۰/۸۳ و برای کل آزمون ۰/۹۲ محاسبه شد. ضریب همبستگی درون رده ای برای بخش اول (مشارکت)۰/۹۰، بخش دوم (کمک به تکالیف حمایت های کاری) در محدوده ۰/۹۱-۰/۸۴۰، بخش سوم (انجام فعالیت) در محدوده ۰/۹۷-۰/۸۴ و برای کل آزمون ۰/۸۹ به دست آمد.  نتیجه گیری: نتایج نشان داد نسخه فارسی آزمون عملکرد مدرسه از روایی محتوایی، هم خوانی درونی و پایایی آزمون باز آزمون مناسبی برای کودکان فلج مغزی مدرسه رو برخوردار است؛ بنابراین این آزمون، آزمون مناسبی برای بررسی کارکرد مدرسه این کودکان است و می توان از آن به صورت پژوهشی و بالینی برای ارزیابی کارکرد مدرسه کودکان فلج مغزی استفاده کرد.

کلیدواژه ها:

Cerebral palsy ، School function assessment ، Content validity ، Test-retest reliability ، Internal consistency ، فلج مغزی ، آزمون عملکرد مدرسه ، روایی محتوایی ، پایایی آزمون بازآزمون ، هم خوانی درونی