چالش های نظری بیع حق (تاملی بر امکان وقوع حق به عنوان مبیع یا ثمن در بیع)

امروزه حقوق مالی همچون سرقفلی و حق اختراع در کنار اعیان و منافع، بخش قابل توجهی از اموال را تشکیل می­دهند و امکان انتقال و مبادله­­­ آنان با سایر اموال از نیازهای بازار سرمایه است. عقد بیع بی­گمان رایج ترین ابزار اعتباری مبادله­ اموال در بین مردم است. اما آیا برای نقل حقوق مالی نیز می­توان از این قالب استفاده نمود؟ اغلب فقیهان بر بنیاد تعریف مشهور که بیع را تملیک عین به عوض می­داند، با مبیع قرارگرفتن حق مالی مخالفت کرده­اند و نقل حق را خارج از تعریف بیع شمرده­اند. برخی از فقها بنا به دلایلی همچون عدم صدق مال بر حقوق و عدم تصور تملیک در باب حقوق، حتی وقوع حق مالی به عنوان ثمن در بیع را نیز ناممکن دانسته­اند. اما اغلب فقهای معاصر، این دلایل را ناکافی دانسته و معتقدند نفس حق مالی یا اسقاط آن می­تواند نقش ثمن را در بیع بازی کند و حتی  شمار اندکی از فقها همچون مرحوم امام خمینی، وقوع حق به عنوان مبیع را نیز خالی از اشکال می­دانند. به نظر می­رسد درحقوق امروز ایران، وقوع حق یا اسقاط آن به عنوان ثمن با مانعی روبرو نبوده و حکم به صحت بیع حقوق نیز خالی از وجه نیست.

کلیدواژه ها:

بیع ، حق مالی ، عین ، مالکیت ، ثمن ، مبیع